آسیب شناسی اصل شفافیت در قلمرو قانون‌گذاری کیفری ایران ارتباط آن با حکمرانی خوب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی، گروه حقوق،(گرایش حقوق کیفری و جرم شناسی)، واحد رفسنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، رفسنجان، ایران

2 استادیار، گروه حقوق، واحد رفسنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، رفسنجان، ایران

چکیده

نوشتگان حقوقی داخلی کمتر به تأثیر شفاف بودن قوانین و مقررات در قلمرو قانون‌گذاری کیفری و ارتباط آن از حیث نقشی که در حکمرانی خوب ایفاء می‌کند، پرداخته‌اند. بر آنیم که در این مقاله ضمن آسیب‌شناسی این اصل در قلمرو قانون‌گذاری کیفری در سه سطح (مرجع قانون‌گذاری، فرآیند تقنین و داده‌های تقنینی) ارتباط آن را به نحو مختصر با حکمرانی خوب مورد واکاوی قرار دهیم. روش تحقیق در این پژوهش، روش توصیفی - تحلیلی است. لازم به ذکر است، شفافیت دارای پیشینه‌ای نه‌چندان طولانی است که به‌موازات رشد آگاهی‌های سیاسی و اجتماعی مردم جامعه متولد و به بلوغ رسیده است، بر اساس یافته‌های این تحقیق مفهوم شفافیت در هر سه سطح برشمرده از اهمیت خاص و ویژه‌ای برخوردار است که پرداختن به آن جایگاه قانون‌گذاری کیفری ایران را در رعایت اصول و مبانی حقوقی، روشن و آشکار می‌کند. امروزه وجود نهادهای متعدد قانون‌گذاری، غلبه فرهنگ اسرار گرایی بر فرهنگ شفافیت در مرحله فرآیند تقنین و گزاره‌های قانونی مبهم، کشور ما را از حیث رعایت اصل شفافیت با چالش‌ها و مشکلاتی جدّی مواجه کرده است و بدین‌جهت حکمرانی خوب که یکی از لوازم آن شفافیت در تمامی زمینه‌ها و سطوح - به‌استثنای مسائل امنیتی و نظامی در صورت وجود ادله - است را نیز تحت تأثیر قرار داده است. در این مقاله ضمن تمرکز بر آسیب‌شناسی شفافیت در قلمروی قانون‌گذاری کیفری سعی در بازشناسایی مختصر موضوع از حیث، ارتباط آن با حکمرانی خوب نیز هستیم.

کلیدواژه‌ها


1. اکبری، محمدجواد، هاشمی، سید حسین،1395، «درنگی در مصادیق تعزیرات منصوص در فقه امامیه، فصلنامۀ علمی و پژوهشی جستارهای فقهی و اصولی، سال دوم، شمارۀ پیاپی چهارم.
٢. آهنگران، محمد رسول؛ سعیدی، مهرداد؛ اورسجی، رضا؛ 1395، «بررسی حدود غیر موضوعه (ماده 220 قانون مجازات اسلامی) با رویکرد فقه مقارن»، مجلۀ حقوق جزا و سیاست جنایی، شماره 110.
٣. امیدی، جلیل، 1394، تفسیر قانون در حقوق جزا، تهران، انتشارات نشر مخاطب.
۴. انصاری، باقر،1396، مطالعه تطبیقی قوانین و مقررات ناظر بر فرهنگ شفافیت، تهران، انتشارات مطالعات و برنامه‌ریزی راهبردی.
۵. بابایی، محمدعلی؛ مهدوی، داور؛ 1391، «قلمرو کیفری و جایگاه آن در نظام حقوقی ایران»، آموزه‌های حقوق کیفری، شمارۀ سوم.
۶. برهانی، محسن، نادری فرد، مریم، 1394، «تعزیرات منصوص شرعی مفهوم فقهی و مصادیق قانونی»، پژوهش حقوق کیفری، سال سوم، شمارۀ دهم.
٧. تقی زاده، امید، 1396، جرم انگاری در حقوق ایران و نحوۀ مقابله با جرائم، تهران، انتشارات کتاب آوا.
٨. جاوید، محمدجواد؛ نامی، محسن؛ ١٣٩٠، «جایگاه فرامین رهبری در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران»، پژوهش‌نامۀ حقوق اسلامی، سال دوازدهم، شماره دوم.
٩. جاهد، محمدعلی،1383، «ضرورت جرم‌زدایی در حقوق کیفری ایران» پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.
١٠. جعفر قلیخانی، ابوالفضل، ١٣٩۴، قانون‌گذاری جمهوری اسلامی ایران در ترازوی حکمرانی خوب، سیرجان، سازمان چاپ و انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
١١. جیربورگ، نیلز، 1390، «جرم انگاری همچون آخرین چاره»، ترجمه رحیم و فاطمه نوبهار، مجله تحقیقات حقوقی، شمارۀ 53.
١٢. دلماس مارتی، میری، 1381، نظام‌های بزرگ سیاست جنایی، ترجمه علی حسین نجفی ابرندآبادی، تهران، انتشارات میزان.
١٣. زندیه، حسن؛ سالارسروی، حسن؛ 1392، فصلنامه‌ی گنجینه‌ی اسناد، شمارۀ 89.
١۴. شمس ناتری، محمدابراهیم؛ ابوالمعالی الحسینی، سید وحید؛ علیزاده طباطبایی، زهرا سادات؛ 1390، «ویژگی‌های جرم انگاری در پرتو اسناد و موازین حقوق بشر»، فصلنامه راهبرد، شمارۀ 58.
١۵. شمعی، محمد، ١٣٩٢، درآمدی بر جرم انگاری و جرم‌زدایی، تهران، انتشارات جنگل.
١۶. عمید زنجانی، عباسعلی، 1387، مبانی حقوق اساسی، تهران، انتشارات مجد.
١٧. کاتوزیان، ناصر،1387، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، تهران، انتشارات شرکت سهامی انتشار.
١٨. ملک افضلی، محسن، 1385، «جایگاه مجمع تشخیص مصلحت نظام در فرآیند قانون‌گذاری» نشریه حکومت اسلامی، سال دوازدهم، شمارۀ دوم.
١٩. معتمدنژاد، کاظم، 1376، حقوق مطبوعات، جلد اول، تهران، انتشارات دفتر مطالعات و توسعه‌ رسانه‌ها.
٢٠. معین، محمد، 1390، فرهنگ فارسی، جلد دوم، تهران، انتشارات بهزاد.
٢١. منتسکیو، روح القوانین، 1395، جلد دوم، ترجمه و نگارش علی‌اکبر مهتدی، تهران، انتشارات امیرکبیر.
٢٢. مؤذن زادگان، حسنعلی؛ حامد، رهدارپور؛ ١٣٩٧، «اصل شفافیت قانون و جایگاه آن در رویۀ قضایی دیوان اروپایی حقوق بشر و حقوق کیفری ایران» فصلنامۀ دیدگاه‌های حقوق قضایی» شمارۀ٨١.
٢٣. میر محمدصادقی، حسین، 1395، جرائم علیه امنیت و آسایش عمومی، تهران، انتشارات میزان.
٢۴. باغسنگانی، سید محسن، 1395، آشنایی با مفاهیم حقوق عمومی، بررسی مفهوم حکمرانی خوب، تهران، پژوهشکدۀ شورای نگهبان.
٢۴. می‌دری، احمد، 1383، حکمرانی خوب، بنیان، توسعه، تهران، مرکز پژوهش‌های مجلس.
٢۵. نجفی، سید محمدباقر؛ فتح‌اللهی، جمال؛ محمد پور، فرحناز؛ ١٣٩٨، «نقش حکمرانی خوب در تحقق اقتصاد دانش‌بنیان در ایران (در قالب مدل چهار پیچ چهارگانه)» فصلنامۀ پژوهش‌های اقتصادی ارشد و توسعه پایدار، سال نوزدهم، شمارۀ اول.
٢۶. هادی تبار، اسماعیل؛ مهری، مریم؛ ١٣٩۴، «پیشگیری از افزایش جرائم اقتصادی از طریق شفاف‌سازی هزینه‌های انتخاباتی» کارآگاه، سال هشتم، شمارۀ ٣٢.
٢٧. یوسفی شیخ رباط، محمدرضا؛ بابایی، فهیمه؛ ١٣٩۴ «طراحی مدل حکمرانی خوب بر اساس‌نامه مالک اشتر و مقایسه آن با اصول حکمرانی خوب بانک جهانی»، فصلنامۀ علمی - پژوهشی اقتصاد اسلامی، شمارۀ ۵٧.

لاتین

28. Blacklaw Dictionary Athend, 2004
29. Chambers,S. 2004, Behind close Doors: publicity,secrecy,and the Quality of deliberationJournal of political philosophy, number 12
30. Farazmand, A.1999, "From Government To Gevernance".Issue Paper Prepared for Presentation by the United Nations’ Secretary General, at the World Conference on Governance held in Manila, thePhilippines, May 31June 4, 1999, a consulting work.Paper published in six languages infor the Conference (consulting work).Peresent at:Ttp://www.fau.edu/spa/faculty/afarazmand.php2
31. Larbi, G. 2005, ((Between spin and reality:Disclosure of assets and interestsby public officials in developing counties)), paper presented to conference on:Redesigning the states political corruption in development policy and practice
30. loan, vida, 1994, action of legal rule in time, magazine deruptul, no.12
32. OECD,2011,ASSet Declerations for public officials:A Tiil to preventcurruptiin, www oecd.org
33.  www.transparency.org
34. https discuss.Tp4.Ir