نظارت در اندیشه سیاسی خواجه نظام الملک طوسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، ایران

چکیده

مفهوم نظارت از جمله مهمترین موضوعاتی است که در حوزه سیاست و مدیریت نظام‌های سیاسی مطرح بوده است. در این مقاله تلاش شده است تا مفهوم با اهمیت نظارت و نشانگان آن در اندیشه و عمل خواجه نظام الملک طوسی مورد واکاوی قرار گیرد. لذا  پرسش  اصلی پژوهش آن است که جایگاه نظارت در اندیشه خواجه چیست؟ و چه سازوکارهایی را برای آن در نظر داشته است؟ یافته کلی این پژوهش آن است که خواجه برای  نظارت اهمیتی ویژه قائل بوده و بر همین اساس مباحثی نظیر دادخواهی، نظارت بر زیردستان، گماردن جاسوس و ضرورت مجازات پنهانی و آشکار را مهمترین سازوکارهای نظارتی می‌پندارد. چارچوب نظری مقاله نظریه سیستم‌های دیوید ایستون با تأکید بر بحث بازخورد ، کنترل و نظارت انتخاب شده است . روش ما در این پژوهش، تفسیری از نوع کیفی بوده و روش گردآوری اطلاعات نیز کتابخانه‌ای و اینترنتی است.

کلیدواژه‌ها


کتابنامه
 
-         قرآن کریم.
-         اخوان کاظمی، بهرام(1386). عدالت در اندیشه‌های سیاسی اسلام. قم: بوستان کتاب، چاپ دوم.
-         اخوان کاظمی، بهرام(1389). «اهداف و کارکردهای نظارت در نظام سیاسی اسلام»، دوفصلنامه جستارهای سیاسی معاصر. سال اول، شماره 2، پاییز و زمستان 1389، 22-1.
-         اخوان کاظمی، بهرام(1391). نظارت در نظام اسلامی. تهران: سازمان انتشارات فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
-         اسلامی، روح‌اله، خواجه سروی، غلامرضا(1392). «تکنولوژی‌های قدرت در سیاستنامه خواجه نظام الملک». فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال اول، شماره  4، بهار 1392، 26-1.
-         بهزادی، مرضیه(1395). «اندیشه‌های سیاسی خواجه نظام الملک طوسی». فصلنامه جندی شاپور، سال دوم، شماره 6، تابستان 1395، 33-15.
-         بیگی، فرزاد(1394). «بررسی نقش خواجه نظام الملک و مدارس نظامیه در تحمیل همسازی فکری – مذهبی در ایران». چهارمین کنفرانس الگوی اسلمی ایرانی پیشرفت ایران؛ گذشته، حال، آینده، 31 اردیبهشت ماه 1394، 855-837.
-         پیرا، فاطمه(1387). «جنسیت و قدرت در سیاست نامه خواجه نظام الملک». پژوهش زنان، دوره 6، شماره 3، پاییز 1387، 169-155.
-         پولادی، کمال(1390)، «تاریخ اندیشه سیاسی در ایران و اسلام»، تهران: نشر مرکز، چاپ سوم.
-         خمینی،{امام}، روح اله(1385)، «صحیفه امام»، تهران : موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم.
-         سامی، علی(بی‌تا). «قضاوت در ایران باستان». مهر، سال یازدهم، شماره 1، 59-55.
-         سردارنیا، خلیل اله، شهربابکی، میرزا مهدی(1398)، «واکاوی پیشگیری از جرایم در ایران با تمرکز در نظریه سیستمی در علوم سیاسی»، پژوهش حقوق کیفری، شماره 27، تابستان 1398، 74- 43.
-         طباطبایی، سید جواد(1390)،«خواجه نظام الملک طوسی، گفتار در تداوم فرهنگی»، تهران: نگاه معاصر، چاپ اول.
-         فیرحی، داود(1381). «قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام»، تهران: نشر نی.
-         قادری، حاتم(1392). اندیشه‎های سیاسی در اسلام و ایران. تهران: سمت، چاپ سیزدهم.
-         قراخانی بهار، اکبر(1397)، «سیستم و تفکر سیستمی»، تهران: نشر نی.
-         محمدی، بهزاد، قشقایی زاده، نصرالله(1393)، «جایگاه تفکر اسلامی به نگرش سیستمی در مدیریت»، پژوهش‌های تعلیم و تربیت اسلامی، سال 6، شماره 9، بهار و تابستان 1393، 124-95.
-         محمدی‌فر، یوسف، محمدی‌فر، یعقوب(1385). «نگاهی بر شیوه‌های کنترل حساب و نظارت مالی در عصر باستان». مجله دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان، سال هجدهم، شماره 3، پاییز 1385، 158-139.
-         معینی، منصوره، کلاهدوزان، اکبر، فرردوسی، مسعود، اسدی، ثریا(1394). « اصول مدیریت بر اساس الگوی اسلامی  ایرانی با تکیه بر نظریات خواجه نظام الملک طوسی». فصلنامه مدیریت اسلامی، سال 23، شماره 1، بهار 1394، 103-83.
-         مکی، فتح الله(1380)، «نظارت و سیستم»، بی‌جا، شماره 27، خرداد و تیر 1380، 49-45.
-         نساجی زواره، اسماعیل(1392)، «نظام قضایی و ساختار تشکیلاتی آن در عصر ساسانیان»، مجله رشد آموزش تاریخ، دوره 14، شماره 4، تابستان 1392، 25-22.
-         نظام الملک، حسن‌بن علی(1347). سیرالملوک(سیاستنامه) در مجموعه متون فارسی. به کوشش هوبرت دارک، زیر نظر احسان یارشاطر، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، چاپ دوم.
-         وزیری فرد، سید محمدجواد(بی‌تا). «مبانی و ادله نظارت و بازرسی در اسلام». مجموعه مقالات نخستین همایش نظارت و بازرسی، بی‌جا، 575-532.
 
-       -       Yavari, Neguin.(2014), Advice for the Sultan: Prophetic Voices and Secular Politics in Medieval Islam, Oxford University Press.
 
 
-       Yavari, Neguin.(2018), The Future of Iran's Past: Nizam Al-Mulk Remembered, Oxford University Press.