سیاست‌های تعدیل ساختاری در دولت سازندگی و شاخص‌های فلاکت اقتصادی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ولایت ، ایران

چکیده

با ظهور سیاست‌های نئولیرالیستی از ابتدای دهه 1980، بسیاری از کشورها توسعه را در قالب اجرای این سیاست‌ها جستجو می‌کردند به ویژه سیاست تعدیل ساختاری که شالوده نئولیبرالیسم اقتصادی بود در بسیاری از کشورهای از جمله کشورمان ایران اجرایی شد. تحقیق حاضر با هدف بررسی اثرات و پیامدهای تعدیل ساختاری در دوران سازندگی به ویژه بر شاخص‌های فلاکت انجام گردید. روش گردآوری داده‌ها اسنادی-کتابخانه‌ای و آمارهای بانک مرکزی بود. از دو شاخص نرخ بیکاری و نرخ تورم برای محاسبه شاخص فلاکت استفاده شد و از سیاست آزادی‌سازی اقتصاد و قیمت‌ها به عنوان مبنای عمل سیاست تعدیل ساختاری استفاده گردید. نتایج نشان داد؛ شاخص فلاکت از دوره اول تا انتهای دوره سازندگی با رشد همراه بوده است که نشان‌گر بدترشدن اقتصاد جامعه بود به طوری که نرخ فلاکت در سال 1368 که 4/17 درصد بود در سال 1374 به 5/58 درصد رسید که نشان می‌داد کشور شاهد یک ابرتورم و نرخ بیکاری بحرانی است. از دیگر پیامدهای منفی سیاست‌های تعدیل ساختاری می‌توان به افزایش تورم (تورم از 4/17 درصد به 4/49 رسید) که آزادسازی یکباره و قطع حمایت‌های دولتی از اقشار کم‌درآمد عملا کاهش قدرت خرید مردم و فشار شدید روی قشر «حقوق ثابت‌» شد، را نام برد. ارزش پول ملی کاهش یافت و نرخ برابری آن با دلار و سایر ارزهای معتبر بطور مستمر سقوط کرد. سهم بخش کشاورزی از تولید ناخالص داخلی از 5/23 درصد در سال 1368 به 8/20 درصد در سال 1372 رسید.به‌طور کلی واردات بی رویه، سبک زندگی تجملاتی، رشد بخش غیرمولد نظیر واسطه‌گری توسعه یافت.

کلیدواژه‌ها


احمدی، علی محمد و نادر مهرگان (۱۳۸۴). تأثیر سیاست‌های تعدیل اقتصادی بر توزیع درآمد در ایران، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره ۷۰
اکبرزاده, فریدون و نعمت اله همراهی (1397). دولت توسعه گرای هاشمی رفسنجانی و سیاست تعدیل اقتصادی، ششمین کنفرانس بین المللی حقوق و توسعه پایدارجامعه مدنی، شیراز، موسسه آموزشی مدیران خبره نارون، https://www.civilica.com/Paper-LAWSDEP06-LAWSDEP06_001.html
مؤمنی، فرشاد (۱۳۸۶). اقتصاد ایران در دوران تعدیل ساختاری، چاپ اول، تهران، انتشارات نقش و نگار.
نوری کوچی، امین (1397). محاسبه شاخص فلاکت ایران و کشورهای افق 1404 و مقایسه عملکرد دولت‌های بعد از جنگ تحمیلی. 7-8: 141-115.
Albo, G. and Fanelli, C. (2014), Austerity against Democracy: An Authoritarian Phase of Neoliberalism? Socialist Project, Toronto.
Birch, K. and Mykhnenko, V. (Eds) (2010), the Rise and Fall of Neoliberalism: The Collapse of an Economic Order? Zed Books, London.
Boettke, P.J. and Luther, W.J. (2009), “The ordinary economics of an extraordinary crisis”, Working Paper No. 09-21. Mercatus Center at George Mason University, pp. 1-15, available at: http://mercatus.org/uploadedFiles/Mercatus/Publications/WP0921_The%20Ordinary%20Economics%20of%20an%20Extraordinary%20Crisis.pdf.
Brenner, N., Peck, J. and Theodore, N. (2010), “Variegated neoliberalization: geographies, modalities, path-ways”, Global Networks, Vol. 10 No. 2, pp. 182-222.
Brown, W. (2016), “Sacrificial citizenship: neoliberalism, human capital, and austerity politics”, Constellations, Vol. 23 No. 1, pp. 3-14.
Costanza, R. (2010), “Toward a new sustainable economy”, in Kates, S. (Ed.), Macroeconomic Theory and Its Failings Alternative Perspectives on the Global Financial Crisis, Edward Elgar Publishing.
Curthoys, J. (2010), “The closed circle of neo-liberal thought”, in Mcknight, D. and Manne, R. (Eds), Goodbye to all That? On the Failure of Neoliberalism and the Urgency of Change, Black Inc Agenda, Melbourne.
Duménil, G. and Lévy, D. (2011), The Crisis of Neoliberalism, Harvard University Press, Cambridge, MA.
Fullbrook, E. (2006), “Economics and neoliberalism”, in Hassan, G. (Ed.), After Blair: Politics after the New Labour Decade, Lawrence & Wishart, London.
Hartwich, O.M. (2009), “Neoliberalism: the genesis of a political swearword”, CIS Occasional Paper No. 11421. The Centre for Independent Studies (CIS).
Harvey, D. (2005), A brief History of Neo-Liberalism, Oxford University Press, Oxford.
Leys, C. (2003), Market-Driven Politics: Neoliberal Democracy and the Public Interest, Verso, London
Manne, R. and McKnight, D. (2010), Goodbye to All That? On the Failure of Neo-liberalism and the Urgency of Change, Black, Melbourne.
Mercille, J. and Murphy, E. (2015), Deepening Neoliberalism, Crisis, and Austerity: Europe’s Treasure Ireland. London, Palgrave Macmillan. 
O’Donnell. Ailing, (2018) "Neoliberalism, ambiguity and the rise of populist movements", International Journal of Social Economics, Vol. 45 Issue: 7, pp.1030-1041.
Raffer, K. (2011), “Neoliberal capitalism: a time warp backwards to capitalism’s origins?”, Association for Social Economics, Vol. 40 No. 1, pp. 41-62.
Whitehead. Philip, Crawshaw. Paul, (2014) "A tale of two economies: the political and the moral in neoliberalism", International Journal of Sociology and Social Policy, Vol. 34 Issue: 1/2, pp.19-34, https://doi.org/10.1108/IJSSP-09-2012-0082.