نتایج رقابت اقتصادی و سیاسی انگلستان و روسیه در شرق دریای خزر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی مقطع دکتری رشته تاریخ اسلام، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران.

2 استاد گروه تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه تهران، ایران،

3 استاد گروه تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران .

چکیده

توسعه امپراتوری روسیه در شرق در یای خزر به دلیل اهمیت استراتژیک این منطقه موجب نگرانی دولت انگلیس شد. از طرفی رقابت این دو ابر قدرت ناتوانی این منطقه را دو چندان می کرد.
روسیه در آغاز نفوذ خود در منطقه ، به بررسی شرایط دولت ها در دریای خزر شرقی خیره شد. روسیه با پشتیبانی نظامی دومین نفوذ خود را در منطقه آغاز کرد و آنها در واقع بیشتر آسیای مرکزی را فتح کردند و سپس شروع به افزایش نفوذ خود در افغانستان کردند. در این لحظه انگلیس که از تهدید روسیه به هند آگاه بود ، افغانستان را اشغال کرد و از نفوذ روسیه در ایران شرقی جلوگیری کرد و مانع از نزدیک شدن روسها به هند شد. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی نتایج اقتصادی و سیاسی رقابت روس و انگلیس در شرق دریای خزر است. با انجام یک بررسی ادبیات و فرضیه های موجود نحوه برخورد روس ها از نفوذ خود و واکنش انگلیس به این نفوذ و سرانجام ، سیاست کلی این دو کشور بررسی می شود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان، (۱۳۶۷)، تاریخ منتظم ناصری ، ج۳ ، مترجم محمداسماعیل رضوانی، تهران: دنیای کتاب.
  2. اتکین، موریل (۱۳۸۲)، روابط ایران و روس (۱۸۲۸-۱۷۸۰م)، ترجمه محسن خادم ، تهران : نشر دانشگاهی .
  3. اسکوبلوف، جنگ در ترکستان (نسخه خطی). کتابخانه ملک، شماره 6238، ترجمه امان‌الله میرزا، کتابخانه ملی ایران، شماره 137.
  4. اشپولر ، برتولد و دیگران (۱۳۶۶). آسیای میانه مجموعه مقالات تاریخی ، ترجمه کاوه بیات ، تهران : دفتر پژوهش های فرهنگی .
  5. بارتولد ، واسیلی ولادیمیر(۱۳۵۱). خاورشناسی در روسیه و اروپا ، ترجمه حمزه سرداور، تهران: انتشارات ابن سینا.
  6. بارتولد ، واسیلی ولادیمیر (۱۳۵۸). گزیده مقالات تاریخی، ترجمه کریم کشاورز، تهران: امیرکبیر.
  7. بخارایی، میرزا شمس (۱۳۷۷). تاریخ بخارا، خوقند و کاشغر، تصحیح محمد اکبر عشیق، تهران : آینه میراث.
  8. بدخشانی، مقبول  (۱۹۷۶). تاریخ ایران ، ج1. لاهور : مجلس تاریخ ادب.
  9. پالمر، رابرت روزول(۱۳۸۴). تاریخ جهان نو، ترجمه ابوالقاسم طاهری، چاپ ۵، ج ۲، تهران : انتشارات امیرکبیر.
  10. پورگشتال ، هامر (۱۳۸۷). تاریخ امپراطوری عثمانی، ترجمه میرزا علی آبادی ، تهران : اساطیر.
  11. ترنزیو، پیوکارلو (۱۳۶۳). رقابت های روس و انگلیس در ایران و افغانستان ، ترجمه عباس آذرین ، تهران : شرکت انتشارات علمی و فرهنگی .
  12. تفضیل احوال تراکمه، (۱۳۶۳)، ضمیمه گرگان نامه، گردآوری مسیح ذبیح، تهران : نشر بابک.
  13. تیموری، ابراهیم (۱۳۸۴). دو سال آخر: یادداشتهای روزانه سر جان کمبل نماینده انگلیس در دربار ایران سالهای ۱۸۳۳-۱۸۳۴ (دو سال آخر سلطنت فتحعلی شاه قاجار) ، تهران : انتشارات دانشگاه تهران .
  14. جهانگیر میرزا.( 1327(  . تاریخ نو ، به اهتمام عباس اقبال ، تهران : علمی و شرکاء.
  15. خانیکوف ، نیکولای ولادیمیروویچ (۱۳۷۵) . سفرنامه خانیکوف به بخش جنوبی آسیای مرکزی ، ترجمه دکتر اقدس یغمائی و ابوالقاسم بی گناه ، مشهد : آستان قدس رضوی .
  16. خورموجی، محمدجعفر (۱۳۴۴) . حقایق الاخبار ناصری، به کوشش حسین خدیوجم، تهران : زوار .
  17. رابینو.ه.ل (1336) . سفرنامه مازندران و استرآباد ، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، تهران : بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  18. راولینسون ، هـنری کـرزیک( 1362) . سـفرنامه راولینسون (گذر از ذهاب به خوزستان‌). ترجمه‌ سکندر امان‌اللهی بهاروند ، تهران : آگاه .
  19. رایت، دنیس( 1361) . نقش انگلیس در ایران ، ترجمه فرامرز فرامرزی ، تهران : فرخی.
  20. روشنی « زعفرانلو» ، قدرت الله (۱۱۳۴۷) . سه سفرنامه ، هرات، مرو، مشهد، تهران : انتشارات دانشگاه تهران.
  21. ریوکین، مایکل (۱۳۶۶). حکومت و مساله مسلمانان آسیای مرکزی شوروی، محمود رمضان زاده ، مشهد : انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی .
  22. رئیسی طوسی، رضا (۱۳۷۶) . «استراتژی سرزمینهای سوخته»، مجله تاریخ معاصر ایران، س ۱، ش ۴، زمستان ۷۶، صص ۶۸-۱۰۰.
  23. سایکس، سرپرسی(1380). تاریخ ایران ، ج 2، ترجمه سیدمحمدتقی فخرداعی گیلانی، ج ۷، تهران: افسون.
  24. عیسوی، چارلز (۱۳۶۹). تاریخ اقتصادی ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران : نشرگستره.
  25. فریزر ، جیمز بیلی (۱۳۶۴) . سفرنامه فریزر معروف به سفر زمستانی، تهران : توس .
  26. کاظم زاده، فیروز (۱۳۵۴). روس و انگلیس در ایران (۱۹۱۴-۱۸۶۴)، ترجمه منوچهر امیری، تهران : انقلاب اسلامی.
  27. کاووسی عراقی، محمدحسن(1373). مراسلات در باب آسیای مرکزی ، تهران: وزارت امور خارجه.
  28. کرزن، جرج ناتانائیل (۱۳۷۳). ایران وقضیه ایران، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، ج ۱، چاپ چهارم . تهران :علمی و فرهنگی.
  29. کرزن،جرج ناتانائیل(1380)ایران و قضیه ایران،ترجمه غلامعلی  وحید مازندرانی ،ج2، تهران : علمی و فرهنگی.
  30. کمبل، سرجان(1384).دو سال آخر، یادداشت‌های روزانه سرجان کمبل نماینده انگلیس در دربار ایران سال‌های 1833-1834 م: دو سال آخر سلطنت فتحعلی‌شاه ، ترجمه و تصحیح و تعلیقات ابراهیم تیموری، ج2، تهران : انتشارات دانشگاه تهران.
  31. گریوز، رز (۱۳۸۰) . «موقعیت سیستان در خط مشی بریتانیا در برابر مرزهای هندوستان»، نشریه علوم سیاسی تاریخ روابط خارجی، زمستان ۱۳۷۹ و بهار ۱۳۸۰، شماره۶،5 .ص90.
  32. لنزوسکی، جورج (1253). رقابت روسیه و غرب در ایران ، اسمائیل رائین، چاپ دوم. تهران: اقبال .
  33. مارکام ، کلمنت (۱۳۶۴) . تاریخ ایران در دوره قاجار ، ترجمه فرزانه میرزارحیم ، به کوشش ایرج افشار، تهران : نشر فرهنگ ایران .
  1. پاشینو، پتر ای‍وان‍ووی‍چ( 1372) . سفرنامه ترکمنستان (ماوراءالنهر) ، ترجمه مادروس داودخانف، به کوشش جمشید کیانفر، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

 

  1. محمود، محمود (1367) تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در‌ قرن نوزدهم،ج7و 2و3 تهران: اقـبال.
  2. مفتاح، الهام (1375). «تسلط روس‌ها بر مرو، پایان استقلال ترکمن‌ها» (1884-1881 م)، مجله ایران شناخت ، ش 2، ص53.
  3. مک ایودی ،کالین(بی تا) . اطلس تاریخی جهان . ترجمه ف.فاطمی ، ج3 ، تهران : نشر مرکز.
  4. مک گرگر، سی.ام (۱۳۶۸). شرح سفری به ایالات خراسان و شمال غربی افغانستان، مجید مهدزاده، تهران: انتشارات معاونت فرهنگی آستان قدس.
  5. مکنزی ، دیوید ( ۱۳۷۸ ). « اهمیت ترکستان برای روسیه» ، ترجمه شهرام فرحناکی، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا ، شماره چاپ ۱۳۰، صص ۶-۱۷.
  6. ملکونف(1363) . سفرنامه ایران و روسیه ، ترجمه پطروس ، به کوشش محمد گلبن و فرامرز طالبی ، تهران : دنیای کتاب .
  7. مؤلف ناشناخته ، قرن سیزدهم هجری( 1372). سفرنامه بخارا ؛ عصر محمدشاه قاجار 1260-1259، به کوشش حسین زمانی، تهران : پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  8. هاپکرک، پیتر (1379). بازی بزرگ ، ترجمه رضا کامشاد ، تهران : انتشارات نیلوفر.
  9. وزارت امور خارجه انگلستان. نامه  کمبل به حکومت هند 31 ژوئیه 1833. نامه های محرمانه و ضمائم از ایران . یادداشت های سیاسی و سری 49، ص 9.

 

 

 

  1. Beisembiev, Timur K. 2008. Annotated indices to the kokand chronicles, llY Tokyo.
  2. Bergel, Yuri. 2003. An historical atlas of central Asia, Leiden, Brill.
  1. Greaves R.1959. Persia and the defense of India.London.
  2. http://www.aftabir.com/articles/view/politics/plitical history.
  3. Murchison, Roderick Impey. 1865. Address to the Royal -119 geographical society.
  4. Rawlinson, Henry,1875. England and Russia in the east, London.
  5. Schuyler, Eugene,1966. TourkisTan, vol2, London.
  6. Sir Percy Sykes,1915, A hisroty of Persia ,London.
  1. Krauss AlXis;1973. Russia in Asia. London.

 

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار