شناسایی روندها و سناریوهای جامعه ایران در افق 1424 از منظر امنیت ملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

2 کارشناسی ارشد مدیریت اجرایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، قزوین، ایران.

چکیده

امنیت در زمره نیازهای اولیه و اساسی انسان است و برنامه ریزی برای فراهم آمدن شرایطی در جوامع که افراد در آن احساس آرامش کنند جزء اهداف اصلی محسوب میشود. امنیت ملی فعالیت ها و تمهیدهایی به منظور استقرار امنیت در ابعاد مختلف میباشد و توانایی یک ملت در دنبال کردن موفقیت آمیز منافع ملی اش است. در همین چارچوب توجه اصولی به امنیت ملی از ضرورت های بسیار مهم میباشد و مستلزم شناسایی روندها و سناریوهای مربوطه است. هدف از انجام پژوهش حاضر شناسایی روندها و سناریوهای جامعه ایران در افق 1424 از منظر امنیت ملی میباشد. پژوهش حاضر ازنظر هدف، کاربردی و بر اساس نحوه گردآوری و تحلیل داده ها، توصیفی- تحلیلی محسوب میشود. جامعه آماری تحقیق را خبرگان و متخصصان نیروی انتظامی به تعداد 12 نفر تشکیل میدهند. برای گردآوری اطالعات از مطالعات کتابخانه ای و روش میدانی استفاده گردید و برای تحلیل داده های گردآوری شده از روش تحلیل اثرات متقاطع و از نرم افزار میک مک استفاده گردید. مطابق یافته های این پژوهش، 42 روند و در شش دسته کلی روندهای اجتماعی، فناوری، اقتصادی، زیست محیطی، سیاسی و ارزشی ِ شناسایی شدند و در ادامه، با توجه به سه عدم قطعیت کلیدی توجه به اقتصاد مقاومتی، تحریم های اقتصادی و جنگ نرم؛ چهار سناریو بدیل آینده با عناوین عدم امنیت، امنیت پایدار، امنیت نیمه پایدار، امنیت ناپایدار خلق گردید که سناریوی امنیت پایدار سناریوی مطلوب امنیت عمومی جامعه ایران میباشد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
1 .اسـنایدر، کریگ )1384 .)امنیت و اسـتراتژی معاصر، ترجمه سـید حسـین محمدی نجم. تهران: دوره عالی جنگ.
2 .افشـار، محمدمهدی؛ برزگر، کیهان و کیانی، داود )1399« .)شناسـایی فراروندهای فضای سـایبر مؤثر بـر آینده دیپلماسـی عمومی )با رویکرد تحلیل سـاختاری، تأثیر متقابـل(«. فصلنامه راهبرد، 29( 94 ،)صص 97 -129.
3 .امیر نژاد، قنبر؛ اژدری، ژاله و عبدالهی، حکیم )1397« .)شناسـایی و رتبه بندی عوامل مؤثر بر توسـعه سـطح امنیـت اجتماعـی: با تأکید بر نقش مدیران نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران )کالنشـهر اهواز(«. فصلنامه دانش انتظامی خوزستان، 7( 23 ،)صص 40 -59.
4 .بیـدل، پـری ناز )1395« .)رابطه اعتماد اجتماعی بااحسـاس امنیت و امنیـت اجتماعی«. فصلنامه انتظام اجتماعی، 8( 1 ،)صص 59 -88.
5 .بیرانوند زاده، مریم؛ نادر دهقانی الوار، سـید علی؛ سـبحانی، نوبخت و اسـماعیلزاده، حسـن )1398 .)»بررسـی روندهای تأثیرگذار بر امنیت فضاهای شـهری )موردمطالعه: شهر خرم آباد(«. فصلنامه دانش انتظامی لرستان، 7( 1 ،)صص 77 -98.
6 .تاجران، عزیز اله و کالکی، حسن )1388« .)شناسایی توانمندی های پلیس در افزایش احساس امنیت«. فصلنامه نظارت و بازرسی، 3( 8 ،)صص 73 -106.
7 .تاجیک، محسـن؛ اسـتعالجی، علیرضا و سرور، رحیم )1395« .)بررسی میزان مشارکت مردم در امنیت محله های شـهری )موردمطالعه: شـهر شمشک - دربند سر(«. پژوهشـنامه جغرافیای انتظامی، 4(15 ،)صص 111 -142.
8 .توسلی، محمدحسن و اسدی، داود )1392« .)آینده پژوهی در اندیشه اسلامی«. نشریه بصیرت و تربیت اسلامی، 9( 23 ،)صص 23 -66.
9 .جاجرمی، کاظم؛ پیشگاهی فرد، زهرا و مهکویی، حجت )1392« .)ارزیابی تهدیدات زیست محیطی در امنیت ملی ایران«. فصلنامه راهبرد، 22( 67 ،)صص 193 -230.
10 .جلیلیـان، سـید اسـحاق )1398« .)بررسـی عوامل مؤثر بر ارتقـاء امنیت پایدار مناطـق مرزی مطالعه موردی: شهرستان مرزی سردشت«. فصلنامه پژوهشنامه مطالعات مرزی، 7( 4 ،)صص 61 -86.
11 .حبیبی، صفر و معصوم بیگی، مهدی )1395« .)راهبردهای ناجا در ارتقای امنیت عمومی با تأکید بر ظرفیت های مردمی«. پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی، 9( 36 ،)صص 121 -144.
12 .حسـنوند، اسـماعیل )1395« .)مطالعـه عوامـل فرهنگـی مؤثر بر احسـاس امنیت اجتماعی در شـهر خرم آباد«. پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، 4( 16 ،)صص 119 -1
3 .حسـین پور، جعفر و مصر خانی، قدیر )1397« .)نقش شـبکههای اجتماعی مجازی بر امنیت عمومی کاربران آن«. پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی، 11( 42 ،)صص 153 -170.
14 .حسـینی، سـید تقی )1397« .)بررسـی الگوی مفهومی امنیت در منابع دینی )قرآن مجید، سـیره نبوی )ص( و علوی )ع((«. پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی، 11(42 ،)صص 83 -102.
15 .خامنـه ای، سـید علـی. )1379 .)بیانات در مراسـم فارغ التحصیلی جمعی از پرسـنل نیـروی انتظامی. 18/07/1379.
16 .دهنویه، رضا؛ رجبی، محبوبه؛ کلانتری، علیرضا و نوروزی، حبیبه )1394« .)آینده پژوهی نظم و امنیت استان کرمان«. فصلنامه دانش انتظامی کرمان، 6( 12 ،)صص 1 -15.
17 .رجبی، هادی و عبدی، خداکرم )1398« .)شاخص های امنیت اجتماعی از منظر قرآن کریم«. فصلنامه بصیرت و تربیت اسلامی، 16( 50 ،)صص 69 -93.
18 .رسـتگار، علی و رضایی، صادق )1391« .)آینده پژوهی چالش های سـازمانی فرا روی پلیس متأثر از جهانی شدن«. فصلنامه دانش انتظامی، 15( 4 ،)صص 79 -106.
19 .رضایان قیه باشی، احد؛ اصغرپورعزت، علی و حافظ نیا، محمدرضا )1397« .)آینده پژوهی تهدیدهای نظامـی- امنیتی ناشـی از تغییر اقلیم در ایران؛ با اسـتفاده از روش چرخ آینـده«. فصلنامه آینده پژوهی دفاعی، 2( 4 ،)141 -166.
20 .رضاییـان، علـی )1390 .)مبانی مدیریت رفتار سـازمانی. تهران: سـازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها )سمت(.
21 .زراع نـژاد، منصـور؛ ابراهیمی، صلاح ونکیانی، پویا )1393« .)شناسـایی و رتبه بندی عوامل اقتصادی مؤثر بر امنیت در استان لرستان«. فصلنامه دانش انتظامی لرستان، 2( 2 ،)صص 93 – 103.
22 .زین العابدیـن، یوسـف؛ نظری، رضوان و احمدی ارکمـی، ابوطالب )1391« .)مؤلفه های تأثیرگذار بر امنیت شهروندی در شهر رشت«. فصلنامه پژوهش های انتظام اجتماعی، 4( 2 ،)صص 75 -93.
23 .سجادی، ژیال؛ واحدی یگانه، فرید و صمدی، رقیه )1396« .)تحلیل و اولویت بندی عوامل مؤثر بر ارتقای امنیت شهروندان )نمونه موردی: شهر سنندج(«. فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی، 8( 51 ،)صص 153 -176.
24 .سـهرابی، محمد )1396« .)بازشناسـی فرصت ها و تهدیدهای امنیتی در مرزها«. فصلنامه پژوهشـنامه مطالعات مرزی، 5(2 ،)صص 41 -53.
25 .شـایگان، فریبـا؛ حسـینی، ناهید و عامری، محمدعلـی )1397« .)واکاوی راهبـرد امنیت و آرامش از دیدگاه مقام معظم رهبری«. پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی، 11( 44 ،)صص 33 -72.
26 .شـوهانی، نادر؛ شـوهانی، احمد و شوهانی، سارا )1398« .)سنجش ارتباط مؤلفه های کالبدی شهر بر امنیت اجتماعی شـهروندان )موردمطالعه محله بانبور شـهر ایلام(«. پژوهشـنامه جغرافیای انتظامی، 7)26 ،)صص 137 -164
7 .شـیری، محمدرضا و بهشـتی، مهدی )1398« .)آینده پژوهی تهدیدات اجتماعی اسـتان همدان تا افق سال 1408 .»فصلنامه دانش انتظامی همدان، 6( 21 ،)صص 37 -61.
28 .صالـح اصفهانـی، اصغـر؛ پـدرام، عبدالرحیم و رئیسـی وانانی، رضـا )1397« .)آینده پژوهی سـاختار جمعیتـی جمهـوری اسلامی ایـران از منظر دفاعـی امنیتی تا افـق 1430 .»پژوهشنامـه نظم و امنیت انتظامی، 11( 44 ،)صص 1 -32.
29 .صالح آبادی، ریحانه؛ بهرامی، ساجد و قبا سفیدی، الهام )1399« .)بررسی و تبیین عوامل ژئوپلیتیکی تأثیرگذار بر امنیت کلان شهر مشهد«. پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، 1399( 30 ،)صص 54 -78.
30 .طاهری، زهرا؛ ربانی، رسـول و ادیبی سـده، مهدی )1391« .)رابطه نقش پلیس و احسـاس امنیت در شهر اصفهان سال 1388 .»پژوهشهای راهبردی نظم و امنیت اجتماعی، 1( 1 ،)صص 21 -38.
31 .عطایی، جاسـم )1398« .)آینده پژوهی حوزه نظم و امنیت در فارس«. فصلنامه دانش انتظامی فارس، 6( 22 ،)صص 81 -122.
3۲ .قیـدی، امیـر؛ اسـماعیل پور روشـن، علی اصغر و اسـتعلاجی، علیرضا )1398« .)نقش شـاخص های ژئوپلیتیکی در امنیت شهرهای مرزی )موردمطالعه شهر گنبدکاووس(«. پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، 7( 28 ،)صص 1 -30.
3۳ .گـودرزی، سـعید )1398« .)بررسـی تأثیـر متغیرهـای اجتماعـی مرتبط بـا پلیس بر احسـاس امنیت اجتماعی«. فصلنامه انتظام اجتماعی 11( 4 ،)صص 163 -190.
3۴ .نقدی، یزدان؛ کاغذیان، سهیال و لشکری زاده، مریم )1399« .)مقایسه اثرات تورم و بیکاری بر امنیت اجتماعی در ایران«. پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی، 13( 51 ،)صص 1 -26.
3۵ .نوروزی، فیض اله و فولادی سـپهر، سـارا )1388« .)بررسـی احساس امنیت اجتماعی زنان 29 – 15ساله شهر تهران و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن«. فصلنامه راهبرد، 18( 53 ،)صص 129 -159.
3۶ .نوروزی، محمد؛ حسین پور، جعفر و اسماعیلی، احمدرضا )1397« .)نقش آینده پژوهی در پیشگیری از سرقت منزل و خودرو )با تأکید بر روش سناریو نگاری(«. فصلنامه انتظام اجتماعی، ۱۰( 2 ،)صص 173 -206.
3۷ .هندیانی، عبداهلل و مرشدی، مسعود )1395« .)جایگاه آینده پژوهی در جرم یابی«. فصلنامه پژوهش های اطالعاتی و جنایی، ۱۲( 3 ،)صص 135 -156.
3۸ .یاسـوری، مجید؛ سـجودی، مریم و امامی، سـیده فاطمه )1394« .)بررسی و سنجش میزان امنیت در فضاهای شـهری )مطالعه موردی: بوسـتان ملت شهر رشت(«. پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، 4( 13 ،)صص 61 -9