بررسی و تحلیل رویکرد انتقادی آیت‌الله جعفر سبحانی به اندیشه جبرگرایانه‌ی جامعه فکری اشاعره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 استاد، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

جبر و اختیار یکی از مهمترین مباحث فلسفی، سیاسی، اجتماعی اسلام است زیرا ارتباط بسیار زیادی با نقش انسان‌ها بر اعمال‌شان و سعادت آن‌ها دارد. تاریخ اندیشه‌ی اسلام نیز همواره محل جدالِ فکری میان طرفداران هر کدام از این نظریه‌ها بوده است. اشاعره یکی از مکاتبی هستند که به شدت از جبرگرایی حمایت می‌کردند. برهان‌های ارائه شده توسط آن‌ها حدود 14 قرن بر تاریخ اندیشه‌ی اسلامی سیطره داشت. آیت‌الله جعفر سبحانی در کتاب جبر و اختیار به انتقاد از دیدگاه جبرگرایانه‌ی اشاعره پرداخته است. این پژوهش با هدف بررسی رویکرد انتقادی آیت‌الله سبحانی به جبرگرایی اشاعره و با روش مطالعه‌ای- کتابخانه‌ای انجام شده است. وی در کتاب جبر و اختیار به صورت کلی در سه مورد به تبیین مساله‌ی جبر و اختیار به اشاعره انتقاد وارد می‌کند که این سه مورد عبارتند از عدم تضاد میان اختیار انسان با توحید در خالقیت، عدم تضاد میان اختیار انسان و علم پیشین الهی و عدم تضاد میان اختیار انسان و اراده‌ی مطلق الهی.

کلیدواژه‌ها