سرمایه اجتماعی :فراز وفرود آن در پژوهشهای دانشگاهی

گستردگی پژوهش‌های مرتبط با مفهوم سرمایۀ اجتماعی و ارائه نتایج متفاوت و گاه متناقض در مورد آن، به همراه متنوع بودن حوزه‌های علمی و نگرش‌های متفاوت به این مفهوم، تجمیع نتایج و ارائه تحلیل‌های کمی و کیفی را الزامی می‌سازد. این نوشتار با هدف ارائه تحلیل کیفی پژوهش‌های مرتبط با سرمایۀ اجتماعی انجام شده در فاصلۀ سال‌های 1392 تا 1397 در ایران تهیه شده است. روش انجام تحقیق، فراتحلیل کیفی بوده و در آن از بین 632 مورد از مقالات علمی، پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و رساله‌های دکتری در رشته‌های مختلف علوم انسانی  75 به عنوان نمونه‌های تحقیق انتخاب شدند و مورد بررسی قرار گرفتند.
نتیجۀ پژوهش نشان داد رابطۀ سرمایۀ اجتماعی با هر یک از متغیرهای زمینه‌ای باید با درنظر گرفتن کنترل یا عدم کنترل سایر متغیرها تحلیل شود. متغیرهای سن، جنسیت، تأهل و اشتغال با سرمایه اجتماعی همبستگی متوسطی دارند و متغیرهای تحصیلات و درآمد به صورت غیرمستقیم با سرمایۀ اجتماعی همبستگی دارند. سرمایۀ اجتماعی در سطح خرد با هویت اجتماعی و ملی، مشارکت سیاسی، رضایت از زندگی، نشاط و شادکامی و امید به آینده، احساس امنیت، قانون‌مداری، احساس رفاه (رفاه ذهنی)، احساس شایستگی، احساس معناداری، احساس مؤثر بودن افراد همبستگی مستقیم و معنادار دارد؛ و در سطح کلان، با امنیت اجتماعی، توسعه، تسهیم دانش و توانمندسازی افراد و گروه‌ها و پایین بودن میزان ارتکاب جرائم، انحرافات و آسیب‌های اجتماعی،  آلودگی و تخریب محیط زیست همبستگی مستقیم و معنادار دارد. از سوی دیگر، احساس امنیت اجتماعی، توسعه‌یافتگی، وضعیت اقتصاد و رفاه جامعه، دینداری و مشارکت دینی، استفاده از مطبوعات، میزان و نوع جرایم و انحرافات و کیفیت ارتباطات اجتماعی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر سرمایۀ اجتماعی در پژوهش‌های مورد بررسی در این تحقیق هستند.