سازگاری نظریه تکامل با دین: بررسی رویکرد شهید مطهری و ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

: دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده حقوق الهیات و علوم سیاسی؛ واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

گروهی از اندیشمندان ایرانی به پذیرش نظریه‌ی تکامل و تأویل آیات آفرینش بر اساس آن حکم کرده‌اند. ‌اندیشمندی که چنین راهکاری را برمی‌گزیند، آشکارا تلاش می‌کند تا از تفسیر علمی متون مقدس حمایت کند. جستار حاضر به تلقی زیست‌شناسان ایرانی به دین نپرداخته است. علت آن است که شاید اکثریت ایشان خداباور بوده‌اند و کسانی که خداباور نبوده‌اند، احتمالا به دلیل زندگی در جامعه‌ای دینی، ادبیاتی قابل‌توجهی طی یک و نیم قرن اخیر تولید نکرده‌اند که بتواند در این نوشته ارزیابی شود. اما ‌اندیشمندان مسلمان ایرانی درباره‌ی نظریه تکامل و رابطه‌ی آن با دین نظراتی داده‌اند. در میان ‌اندیشمندان ایرانی، شهید مطهری در تبیین چگونگی نظریه‌ی تکامل، همسو با ملاصدرا گام برداشته و آن را تبیین نموده است. از طرفی، این ‌اندیشه نه‌تنها با آموزه‌های دینی تعارضی ندارد، بلکه مبیّن چگونگی عظمت، حکمت و مشیت خداوندی است. تنها چیزی که نظریه حرکتی ملاصدرا را با نظریه داروین متمایز می‌کند بحث نظام وجودی است، ملاصدرا به‌نظام طولی و داروین نظام عرضی برای تغییر موجودات قائل است؛ اما سایر پیامدهایی که مخالفین نظریه تکاملی داروین وارد کرده‌اند ازجمله: نفی خالق، نفی حکمت الهی و غایت، نفی تصادف و ... را نمی‌پذیرد. لازم به ذکر است این پژوهش با رویکرد مقایسه ای و تحلیلی و با مطالعه کتابخانه ای به این موضوع پرداخته است.

کلیدواژه‌ها