چیستی شناسی نمایندگی مجلس در اندیشه فقها از مشروطه تا انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان

2 دانشیار گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف آباد، ایران

3 دانشیار گروه حقوق، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

     جایگاه و اهمیت مجالس قانونگذار در حکومت‌های مردم‌سالار بگونه‌ای است که می‌بایست از آنها تحت عنوان نهادهای اساسی یاد نمود. اهمیت این موضوع در حکومت‌های مردم‌سالار اسلامی نظیر ایران نیز همواره مطرح گردیده است. بگونه‌ای که پس از ورود مفاهیم مدرنی همچون نمایندگی در دوران مشروطیت به جامعه سنتی ایران، فقها و اندیشمندان به تحلیل ماهیت این نهاد نوظهور پرداختند. با توجّه به اهمیّت این مسأله، در این پژوهش با روش تفسیری-کیفی بدنبال پاسخ بدین پرسش بودیم که از منظر فقه و حقوق عمومی نمایندگی مجلس در ایران دارای چه ماهیتی می‌باشد؟ با دقت نظر در ورود و توسعه مفهوم مدرن نمایندگی به ادبیات سیاسی- حقوقی نظام سنتی ایران و تأسیس مجلس قانونگذار و جدال‌های مختلف جهت مشروعیت‌بخشی به این مفهوم مدرن در فقه و حقوق عمومی ایران می‌توان دریافت که این مفهوم ماحصل اندیشه‌ورزی اندیشمندان و راه‌حلی از سوی فقها برای بومی‌سازی نمودن این نهاد نوظهور در نظام فقهی ایران بوده است. هر چند با بررسی هریک از دیدگاه‌های مطروحه در رابطه با ماهیت نمایندگی می‌توان دریافت فقها و اندیشمندان بر تطبیق این نهاد نوظهور با وکالت شرعی تأکید داشتند. اما می‌توان اذعان نمود مفهوم نمایندگی با وجود تشابهی که با عقد وکالت دارد قابل جمع و قیاس با آن نخواهد بود؛ چراکه نمایندگی بعنوان یکی از مفاهیم مدرن حقوق عمومی قواعد و ویژگی‌های مختص به خود را دارد که با توجه به آنها به هیچ نحو با وکالت مصطلح در فقه منطبق نمی‌باشد؛ بلکه در نظام فقهی ایران این مفهوم مدرن با همان اوصاف و ویژگی‌های مختص خود که برگرفته از نظام‌های غربی است به دلیل عدم تعارض با مبانی و موازین شرعی در قالب اصطلاحات عرفی مورد پذیرش قرار گرفته است.  

کلیدواژه‌ها