بررسی و تحلیل رویکرد انتقادی آیت اله سبحانی درباره مساله تسلسل اراده‌های غیر متناهی و اراده ازلی خداوند

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 استاد، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

اراده و آزادی افعال انسان و از دیگر سو جبر و بی اختیاری افعال از جمله مسئله دیرپا است که نه فقط متفکرین و فلاسفه که عموم مردم را به خود جلب کرده است آیت اله سبحانی با تقریر مهم ترین مکاتب در مساله جبر از جمله جبر الهی به شیوه اهل حدیث و اشاعره و شیوه فلسفی و جبر مادی و در مساله اختیار از جمله مکتب اهل تفویض و امر بین الامرین و مکتب اگزیستانسیالیسم به بررسی آنها پرداخته است. این پژوهش با هدف بررسی و تحلیل رویکرد انتقادی آیت اله سبحانی درباره مساله تسلسل اراده‌های غیر متناهی و اراده ازلی خداوند با روش مطالعه‌ای- کتابخانه‌ای انجام شده است. نتایج نشان داد از دید آیت اله سبحانی، خداوند با اراده‌ی خویش جهان را بر اساس نظام علت و معلولی آفریده است و باور به اراده‌ی مطلق خدا مایه‌ی جبر نیست. سبحانی عقیده دارد اراده‌ی الهی به اختیار انسان تعلق دارد نه به افعال انسان. در حالی که اشاعره، موضوعِ اراده‌ی الهی را مخالف با اختیار و همسو با جبر می‌دانند اما سبحانی بر خلاف اشاعره، اختیار انسان را موضوع اراده‌ی الهی می‌داند. بنابراین از نظر وی اراده‌ی الهی هرچه باشد با فعلِ انسان تناقض نخواهد داشت زیرا خداوند بنا را بر آزادی انسان قرار داده است..

کلیدواژه‌ها