تأثیر خصلت رانتیری دولت بر کارکرد دموکراسی‌سازی طبقه متوسط مدرن (1384-1392)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه تربیت مدرس

10.30510/psi.2022.266644.1440

چکیده

شکل‌گیری طبقات اجتماعی در ایران، تحولات و مناسبات بین آنها و ارتباط‌شان با دولت به شدت تحت تأثیر درآمدهای نفتی قرار دارد. در ایران طبقه متوسط مدرن از بطن تولید زاده نشد. به همین خاطر لازم است طبقه متوسط مدرن ایران از یک طبقه وابسته به یک طبقه مولد و مستقل تغییر کند. در این پژوهش ضمن بررسی ظهور و ماهیت طبقه متوسط مدرن در ایران، نقش دولت رانتیر در شکل‌گیری و گسترش طبقه متوسط مدرن را واکاوی می‌کنیم. به طور کلی می توان سه مکانیزم علّی برای توضیح اثرگذاری دولتِ بهره‌مند از رانت نفتی بر طبقه متوسط مدرن معرفی کرد: اثر رانتیر، اثر سرکوبی و اثر مدرنیزاسیون. براساس تحلیل اقتصادی سیاسی ارائه شده در رابطه با اثرگذاری دولت‌های نهم و دهم بر طبقه متوسط مدرن ایران می‌توان دو نتیجه گرفت: اول، طبقه متوسط مدرن ایران به سبب افزایش درآمدهای نفتی در بازه زمانی 1384 تا 1392 به لحاظ کمّی رشد داشته است. دوم، این شوک مثبت رانت نفتی، تأثیر منفی قابل ملاحظه‌ای بر کارکرد طبقه متوسط قوی و مستقل داشته است. برای بررسی فرض دوم از داده‌های مربوط به حکمرانی خوب استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها