توسعه ساختارهای فرهنگی، اجتماعی و مذهبی با تأکید بر نشانه‌شناسی نقوش کتیبه در مساجد دورۀ قاجارِ شهر تهران: نمونه موردی سردر باغ ملی و مدرسه عالی شهید مطهری (مدرسه سپهسالار)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه غرب، دانشکده ادبیات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ایران

2 استادیار، گروه فلسفه، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، ایران.

3 دانشجوی دکتری، گروه فلسفه هنر، دانشکده فلسفه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، ایران.

چکیده

کتیبه‌های نستعلیق عهد قاجار از آثار با ارزش تاریخی و قدیمی شهر تهران است. این هنر همانند بوم نقاشی زمینه‌ای برای بیان موضوعات متفاوت، متأثر از عوامل گوناگون، عناصر ایرانی و فرنگی به‌موازات هم موردتوجه قرارگرفته است. هنگامی‌که مخاطب به نقوش و تزیینات می‌نگرد در ابتدا تحت تأثیر زیبایی و به‌خصوص نظم آن قرا می‌گیرد ولی پس از تأمل تحت تأثیر معانی و نشانه‌های زمانی قرار خواهد گرفت. در این پژوهش به مطالعه و تحلیل نقوش کتیبه‌های مسجد سپهسالار و سر در دروازه ملی دوره قاجار پرداخته‌شده است. پرسش‌های این پژوهش به شرح ذیل است: کتیبه‌های نستعلیق این دوره دارای چه خصوصیات نشانه شناسانه‌ی است؟ چگونه می‌توان با استفاده از اصول نشانه‌شناسی نظریه‌پردازان به خوانش تازه‌ای از رمزگان نهفته در لایه‌های پنهانِ شهر تهران دست پیدا کرد؟ هدف از انتخاب این پژوهش مطالعه این مسجد و دروازه به‌عنوآن‌یکی از بناهای شاخص دوره قاجار است که تاکنون پژوهش جامع و کاملی در مورد آن صورت نگرفته شده است. نتایج حاکی از آن است که نشانه‌ها و نقوش تزئینی این کتیبه‌ها و عناصر تزئینی بکار رفته در هر زبان، سازنده زبان دومی است که دلالت ضمنی را ایجاد کرده است. این نشانه‌های زبان شناسیک در دیگر کتیبه‌های منصوب در بناهای قاجار هم تکرار شده است؛ که تأثیر گرفته از ساختارهای فرهنگی، اجتماعی و مذهبی دوره قاجار درنهایت منجر به فرمی معنادار شده است.

کلیدواژه‌ها

ماهنامه جامعه شناسی سیاسی ایران
دوره 5، شماره 10
دی 1401
صفحه 610-623

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار