ماهیت حقوقی مخاصمات مسلحانه فراملی: «در حکم مخاصمات مسلحانه غیر بین‌المللی»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حقوق، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

2 دانشیار، گروه حقوق بین الملل، دانشگاه قم، قم، ایران.

چکیده

امروزه ظهور بازیگران جدید تحت عنوان گروه‌های مسلح غیردولتی فراملی، مخاصمات مسلحانه را دچار دگردیسی و دگرگونگی کرده و مفهوم سنتی تقسیم بندی مخاصمات به بین‌المللی و غیربین‌المللی را با چالش مواجه نموده است. تعیین وضعیت خصومت مسلحانه بین دولت‌ها و گروه‌های فراملی که در سرزمین سایر دولت ها مستقر می‌باشند (مخاصمات مسلحانه فراملی)، سبب شده که طبقه بندی این نوع مخاصمات با مشکل مواجه شده و این پرسش را ایجاد نماید که این مخاصمات در کدام طبقه بندی از مخاصمات مسلحانه (بین‌المللی، غیربین‌المللی، بین‌المللی‌شده، بین‌المللی-غیربین‌المللی یا در حکم غیربین‌المللی) قرار دارد؟ چنانچه قواعد ماهوی مذکور در ماده 3 مشترک و پروتکل دوم الحاقی به کنوانسیونهای ژنو، جنبه عُرف بین‌المللی پیدا کنند، مفاد آن در وضعیت مخاصمه مسلحانه علیه گروه‌های مسلح غیردولتی فراملی در خارج از سرزمین دولت متخاصم قابل إعمال خواهد بود. هرچند تعریف مخاصمه مسلحانه غیربین‌المللی که جنبه شکلی دارد به آسانی در حقوق عُرفی تغییر نمی کند؛ اما، محتوای حقوق بشردوستانه مذکور در این اسناد بین‌المللی می‌تواند برای چنین وضعیت‌هایی از مسیر عُرف بین‌المللی قابل إعمال باشد. با تطبیق تعریف انواع مخاصمات با تخاصم بین دولت‌ها و گروه‌های مسلح فراملی می‌توان به این نتیجه نائل شد که این مخاصمات در زمره مخاصمات مسلحانه بین‌المللی و غیربین‌المللی و بین‌المللی‌شده قرار نمی‌گیرد بلکه می‌تواند در «حُکم مخاصمات مسلحانه غیربین‌المللی» تلقی شود.

کلیدواژه‌ها