1
گروه تاریخ و باستان شناسی،واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2
گروه تاریخ و باستان شناسی،واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
10.30510/psi.2022.320056.2813
چکیده
جنبش علویان طبرستان در تاریخ دیرپای ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ زیرا از دید ایدئولوژیک برای اولین بار حکومتی شیعی در ایران شکل گرفته و این موضوع، خلاف‌آمد شرایط سیاسی آن روزگار است. در ظهور و تثبیت این جنبش در منطقۀ طبرستان، مردم این دیار نقشی مهم داشته‌اند. دلیل این همکاری را باید برآمده از دلایل مختلفی دانست که محرومیت‌های نسبی از آن جمله است. تد رابرت گر مطالعاتی را در حوزۀ مسائل اجتماعی انجام داده است که نتیجۀ آن، نظریۀ محرومیت نسبی بوده است. این نظریه به ماهیت جنبش‌ها و انقلاب‌های سیاسی می‌پردازد. رابرت بر این اصل تأکید دارد که وجود موانع مختلف برای رسیدن به اهداف توده‌ها باعث بروز این خیزش‌های اعتراضی می‌شود. در پژوهش حاضر با استناد به منابع کتابخانه‌ای و روش توصیفی- تحلیلی، ماهیت و موانع مرتبط با جنبش علویان طبرستان با رویکرد به نظریۀ محرومیت نسبی رابرت گر کاویده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که مؤلفه‌هایی چون: عدم کامیابی دستگاه خلافت و کارگزاران آن در بحث توانایی ارزشی؛ محرومیت نسبی مردم و خشونت سیاسی؛ اعتراض‌های ناشی از بی‌عدالتی و توزیع نابرابر منابع در کلیت این خیزش اثرگذار بوده است. همچنین، مهم‌ترین مانع فیزیکی برای عدم تحقق خواسته‌های مردم این منطقه، هژمونی قهرآمیز و سخت عمال طاهریِ خلافت عباسی بوده که باعث ایجاد شکاف‌های عمیق میان انتظارات ارزشی مردم و دریافت‌های آنان شده است
)