بررسی و تحلیل حضور بینامتنی اشعار سنایی در دیوان قائمیات براساس نظریه بینامتنیت ژرار ژنت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران.

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران.

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران.

چکیده

بینامتنیت نظریه‌ای متن‌گرایانه است که در پارادایم پساساختارگرایی به تحلیل و تفسیر معنای متون، خوانش و دریافت متن می‌پردازد. دیوان قائمیات نیز سرودۀ حسن‌محمود کاتب (645) ملقب به جلال‌الدین است. مسأله پژوهش حاضر، این است که نشان دهد وابستگی بینامتنی دیوان قائمیات به اشعار سنایی به چه میزان و چگونه است. برای این منظور پس از شناسایی هم‌حضوری‌های اشعار سنایی در دیوان قائمیات این پاره‌متن‌ها از طریق نظریه بینامتنیت ژرار ژنت و چهارگونه بینامتنی نقل‌قول، ارجاع، تلمیح و سرقت ادبی‌،گونه‌شناسی و دسته‌بندی گردید. هدف از پژوهش، شناخت و دریافت بهتر معنای اشعار دیوان قائمیات از رهگذر کشف و تحلیل انواع روابط بینامتنی است. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی است. نتیجه پژوهش نشان داد که ارتباط‌گسترده بینامتنی دیوان قائمیات با آثار سنایی به صورت صریح و تنها از نوع نقل‌قول و ارجاع نیست بلکه در برخی قصاید، بینامتنیت ضمنی و پنهان یعنی گونه‌های تلمیح و سرقت‌ادبی نیز حضور دارند. بنابراین بیشترین هم‌حضوری پاره‌متن‌های اشعار سنایی در این دیوان مشهود است.

کلیدواژه‌ها