قوه موسس و ماهیت جمهوری اسلامی درآستانه تاسیس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق عمومی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

اصل اول قانون اساسی،حکومت ایران را«جمهوری اسلامی»،ومبنای آن را اراده ملت (قوه موسس) اعلام کرده که در همه پرسی فروردین ماه1358 ابراز شده است. فرآیندتاسیس واستقرارحقوقی جمهوری اسلامی ایران،سه مرحله تعیین جمهوری اسلامی به عنوان رژیم سیاسی با رای مستقیم مردم،تاسیس ساختارجمهوری اسلامی درقانون اساسی مصوب نمایندگان مردم، وتصویب نهایی قانون اساسی با رای مستقیم مردم را طی کرده است.این پژوهش،با اتکا و استناد به منابع و متون دسته اول کتابخانه ای و با روش مقایسه ای ، برکشف مقصود قوه موسس تا مقطع مرحله نخست ازسطح تاسیس یعنی«تعیین جمهوری اسلامی به عنوان رژیم سیاسی»متمرکزشده و برآن است تاماهیت «جمهوری اسلامی موعود» را باارجاع به آراء امام خمینی- به مثابه مظهر اعلای اراده ملت(قوه موسس)- در بازه زمانی منتهی به همه پرسی تعیین نظام،واکاوی کند. یافته های تحقیق نشان داده است «جمهوریت» در نظام موعود جمهوری اسلامی، قابل تطبیق با هیچ یک از انواع جمهوری های متداول امروزی ازجمله جمهوری های -اصطلاحا -دموکراتیک نیست و قید «اسلامیت» این نظام نیز ، رکن ماهوی حکومت را (از حیث تقیید رییس حکومت به قانون) به نحوی متفاوت از جمهوری های دموکراتیک جلوه گرمی کند.

کلیدواژه‌ها


-آقابخشی،علی و افشاری راد،مینو(1374)،فرهنگ علوم سیاسی،تهران،مرکزاطلاعات و مدارک علمی ایران
-آشوری،داریوش(1394)،دانشنامه سیاسی،تهران،.انتشارات مروارید،چاپ بیست وچهارم
- ارسطا،محمدجواد(1389)،مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی ایران،قم،انتشارات موسسه بوستان کتاب،چاپ دوم
-البداوی،ابراهیم و مکدیسی،سمیر(1396)،دموکراسی درجهان عرب،ترجمه رضا التیامی نیا وعلی باقری دولت آباد،تهران،انتشارات مخاطب،چاپ اول
-امام خمینی(1391)،ولایت فقیه(تقریرات درس خارج فقه)،تهران،موسسه تنظیم ونشر آثارامام خمینی،چاپ بیست و هفتم
-جعفری لنگرودی،محمدجعفر(1363)،ترمینولوژی حقوق، تهران، انتشارات بنیاد
-جوادی آملی،عبدالله(1391)،ولایت فقیه؛ولایت فقاهت و عدالت،قم،مرکزنشر اسراء،چاپ چهاردهم
-دیاموند، لاری(1384)، آیا همه دنیا می تواند دموکراتیک شود؟ ترجمه الناز علیزاده اشرفی ، مجموعه گذار به دموکراسی، دفترنخست ، زیرنظر حسین بشیریه،تهران،نشرنگاه معاصر،چاپ دوم
-رانسیمن،دیوید(1398)،پایان دموکراسی،ترجمه حسین پیران،تهران، نشرنو،چاپ اول
-رحیمی،مصطفی(1358)،اصول حکومت جمهوری،تهران،انتشارات امیرکبیر،چاپ اول
-صحیفه امام؛مجموعه آثارامام خمینی(1389)،تهران،انتشارات موسسه تنظیم و نشرآثارامام خمینی،چاپ پنجم،جلداول
- صحیفه امام؛مجموعه آثارامام خمینی(1389)،تهران،انتشارات موسسه تنظیم و نشرآثارامام خمینی،چاپ پنجم،جلدچهارم
- صحیفه امام؛مجموعه آثارامام خمینی(1389)،تهران،انتشارات موسسه تنظیم و نشرآثارامام خمینی،چاپ پنجم،جلدپنجم
-علی بابایی،غلامرضا و آقایی،بهمن(1369)،فرهنگ علوم سیاسی،تهران، نشر ویس
-قاضی،ابوالفضل(1368)،حقوق اساسی و نهادهای سیاسی ،تهران،انتشارات دانشگاه تهران،جلد اول
-کاتوزیان،ناصر(1383)،مبانی حقوق عمومی،تهران،نشرمیزان،چاپ دوم
- کدیور،محسن(1378)،حکومت ولایی،تهران،نشرنی،چاپ دوم
- گازیروسکی،مارک(1394)،سیاست و حکومت درخاورمیانه و شمال افریقا،ترجمه عسگر قهرمان پور،تهران،انتشارات امیرکبیر،چاپ اول
- لویتسکی،استیون و زیپلات،دانیل(1397)،دموکراسی ها چگونه می میرند؟،ترجمه سیامک دل آرا و اعظم ورشوچی فرد،تهران، انتشارات پارسه،چاپ اول
- مصباح یزدی،محمدتقی(1397)،حکیمانه ترین حکومت؛ کاوشی در نظریه ولایت فقیه، تحقیق و نگارش قاسم شبان نیا، قم، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی،چاپ چهارم
- مهرداد،محمود(1363)، فرهنگ جدید سیاسی،تهران ، انتشارات هفته
- ورعی،سیدجواد(1386)مبانی و مستندات قانون اساسی،قم،انتشارات دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری،چاپ اول
-وود،آلن.ت(1384)،دموکراسی های آسیایی، ترجمه زهرا زهرایی،تهران،انتشارات امیرکبیر،چاپ اول
-هاشمی،سیدمحمد(1382)،حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، نشر میزان،چاپ پنجم،جلداول
-هاشمی،سیدمحمد(1390)،حقوق اساسی و ساختارهای سیاسی،تهران،نشرمیزان،چاپ اول
 
مقاله
- خواجه سروی غلامرضا.(1389)، موج اسلامی دموکراسی : تاثیر انقلاب اسلامی در روند دموکراتیزاسیون کشورهای اسلامی، مطالعات انقلاب اسلامی ، سال هفتم ،شماره23، زمستان1389، صص9-42
- رهبر، عباسعلی و مقدمی ،مهرداد.(1390)، بنیان های حقوقی مردم سالاری دینی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مطالعات انقلاب اسلامی، سال هشتم، شماره 25، تابستان1390،صص183-208
-فارسی،جلال الدین(1379)،تغییرهویتی در کارنیست؛اینها ازاول همین بودند، مصاحبه با روزنامه کیهان مورخ 31مرداد1379
-فراتی،عبدالوهاب(1385)، نگاهی دیگر به جمهوریت در اندیشه سیاسی امام خمینی،مجله حکومت اسلامی،قم،سال یازدهم ،شماره پیاپی39،بهار1385،صص145-162
-ورعی،سیدجواد(1385)،جمهوریت و اسلامیت ازدیدگاه امام خمینی و قانون اساسی، مجله حکومت اسلامی،قم،سال یازدهم ،شماره پیاپی39،بهار1385،صص62-95
 
ب- انگلیسی
-Esposito، John L ، Tamara Sonn  and John O. Voll(2015) ، Islam and Democracy after the Arab Spring, United Kingdom, Oxford University Press                 
 Loughlin، Martin .، (2014) The concept of constituent power،
 
Adams, Maurice and Anne Meuwese and Hirsch Ballin, Ernst.(2017) ,Constitutionalism and the Rule of Law: Bridging Idealism and Realism, Cambridge University Press