آسیب‌شناسی سیاستگذاری کلان ج.ا. ایران با قلمروسازی زبانی در کشورهای فارسی زبان منطقه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیای سیاسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 استادیارگروه جغرافیای سیاسی ،دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

3 دانشیار گروه جغرافیای سیاسی ،دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

4 دانشجوی دکترای رشته جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی

چکیده

ج.ا. ایران به‌عنوان یک حکومت برآمده از انقلاب اسلامی، دارای اولویت‌های خاص خود براساس ساختار معنایی و منافع ویژه‌ای است و طی چهار دهه گذشته دست به سیاست‌هایی در محیط پیرامونی خود زده است که اکنون قابل ارزیابی است. بر این اساس، در نوشتار حاضر این فرضیه مورد بررسی قرار گرفت که «زبان فارسی به عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی هویت ایرانی در زیرمجموعه گفتمان شیعه جهانی ج.ا. ایران قرار دارد و از این ظرفیت برخوردار است تا به شکل مکمل این گفتمان رفتار نماید، و با توجه به عمق تاریخی خود قلمرو ج.ا. ایران را فراتر از مرزبندی‌های رایج گسترش دهد». درون‌دادهای مورد نیاز پژوهش به روش کتابخانه‌ای گردآوری شده و در سپهر نظریه سازه‌انگاری، روش‌شناسی حاکم بر متن از ماهیتی تفسیری برخوردار است. یافته‌های پژوهش گویای آن است که ج. ا. ایران برای قلمروسازی زبانی در کشورهای افغانستان و تاجیکستان، با چالش‌هایی همچون رقابت‌های پیچیده ژئوپلیتیکی دیگر بازیگران و چالش زبان فارسی و پشتون در افغانستان و جدایی‌گزینی فارسی‌زبانان تاجیکستان مواجه است؛ با این وجود امتیازاتی مانند پیشینه عمیق و نفوذ فرهنگی زبان فارسی در مناطق پیرامونی ایران و اینکه به مثابه محملی برای بسط و گسترش اندیشه دینی در این منطقه بوده است، فرصت‌هایی فراروی ج. ا. ایران قرار داده که، بهره‌گیری از آنها با تأکید بر اشتراکات فرهنگی، زبانی، تاریخی و دینی می‌تواند موجب همکاری و همگرایی بیشتر قلمروهای فارسی زبان شود.

کلیدواژه‌ها


  1. ابوالحسن شیرازی، حبیب اله (1397). «روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران و تاجیکستان؛ بسترهای همگرایی و زمینه‌های واگرایی»، فصلنامۀ مطالعات روابط بین‌الملل، دورۀ 11 (شمارۀ 42)، صص 40-9.
  2. افضلی، رسول، مرجان بدیعی ازنداهی، یاشار ذکی و وحید کیانی (1393). «قلمروسازی گفتمانی در ژئوپلیتیک»، فصلنامۀ سیاست جهانی، دورۀ 3 (شمارۀ 4)، صص 55-29.
  3. افضلی، رسول، مرجان بدیعی ازنداهی، یاشار ذکی و وحید کیانی (1394). «عناصر و مؤلفه‌های قلمروسازی گفتمانی در ژئوپلیتیک انتقادی»، فصلنامۀ پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دورۀ 47 (شمارۀ 3)، صص 588-577.
  4. انوشه، حسن (1378). دانشنامه‌ ادب فارسی: ادب فارسی در افغانستان، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.
  5. ایرنا (1395). «زبان در سرزمین اقوام؛ چالش‌های زبان فارسی در افغانستان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، قابل بازیابی در: / https://www.irna.ir/news/82086068
  6. حاجیان، خدیجه (1394). «بررسی ظرفیت‌های زبان و ادبیات فارسی در ترویج ارزش‌های انقلاب اسلامی در تاجیکستان و افغانستان»، فصلنامۀ مطالعات فرهنگ - ارتباطات، دورۀ 16 (شمارۀ 31)، صص 38-7.
  7. حافظ نیا، محمدرضا (1395). «جغرافیای سیاسی و قلمروسازی فرهنگی»، قابل بازیابی در:http://hafeznia.ir/files/sokhanrani-sazman-farhang.pdf
  8. رشیدی، مصطفی (1390). «کردارهای جغرافیایی و تبیین سیاست خارجی به‌عنوان کرداری ژئوپلیتیکی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
  9. رئیسی، بهروز (1394). «ارتباطات میان فرهنگی در روابط ایران و تاجیکستان (با تأکید بر نظریه سازه‌انگاری)»، فصلنامۀ علوم خبری، دورۀ 4 (شمارۀ 15)، صص 175-141.
  10. سوجا، ادوارد (1387). «نظریه انتقادی اجتماعی تاریخ: جغرافیا: مدرنیته»، مجموعه مقالات مطالعات فرهنگی، ویراستار سایمون دیورینگ، ترجمه نیما ملک محمدی و شهریار وقفی پور، تهران: انتشارات تلخون.
  11. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1386). چشیدن طعم وقت؛ از میراث عرفانی ابوسعید ابوالخیر، چاپ سوم، تهران: انتشارات سخن.
  12. عزیزی، حمیدرضا (1393). «قدرت نرم چین در منطقه آسیای مرکزی: رویکردها، ابزارها و اهداف»، فصلنامۀ آسیای مرکزی و قفقاز، دورۀ 20 (شمارۀ 88)، صص 112-87.
  13. قوام،عبدالعلی و ندا محمد (1389). «بحران هویت ملی و شکاف دولت و ملت در عصر جهانی شدن: نقش زبان و مذهب در بحث هویت ملی در تاجیکستان و قزاقستان»، فصلنامۀ مطالعات روابط بین‌الملل، دورۀ 3 (شمارۀ 12)، صص 262-229.
  14. کاظمی، محمدکاظم (1394). «فارسی افغانستان و چالش‌های پیش رو»، خبرگزاری فارس، قابل بازیابی در:
  15. https://af.farsnews.ir/printnews/13940219000169
  16. کاویانی‌راد، مراد (1394). «رویکردی نو در بازتعریف جغرافیای سیاسی»، پژوهش‎های جغرافیای انسانی، دورۀ 47 (شمارۀ 3)، صص 556-543.
  17. متقی، ابراهیم، کاظمی، حجت (1386). «سازه‌انگاری، هویت، زبان و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامۀ سیاست، دورۀ 37 (شمارۀ 4)، صص 237-209.
  18. متقی، افشین، قره بیگی، مصیب (1393). «واکاوی گفتمان ژئوپلیتیکی انقلاب اسلامی ایران از نظرگاه نظریة سازه انگاری»، فصلنامۀ متین، دورۀ 16(شمارۀ 64)، صص 151-131.
  19. محمودی، زهرا (1398). «بررسی رابطه سه قدرت بزرگ در پروسه صلح افغانستان»، موسسه مطالعات آسیای مرکزی و افغانستان، قابل بازیابی در:
    http://easterniran.com/fa/doc/report/2012.
  20. میرحیدر، دره (1389). مبانی جغرافیای سیاسی، چ 15، تهران: سمت.
  21. ونت،‌ الکساندر (1384). نظریه اجتماعی سیاست بین‌الملل، ترجمه حمیرا مشیرزاده،‌ تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
  22. هادیان، ناصر (1382). «سازه‌انگاری: از روابط بین‌الملل تا سیاست خارجی»، فصلنامۀ سیاست خارجی، دورۀ 17 (شمارۀ 4)، صص 949-915.
  23. هدایتی شهیدانی، مهدی، آذین، صدیقه (1396). «رقابت اقتصادی ایالات‌متحده و چین در تاجیکستان»، فصلنامۀ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، دورۀ 23 (شمارۀ 98)، صص 184-153.
  24. یزدان فام، محمود (1386). «دگرگونی در نظریه‏ها و مفهوم امنیت بین‌المللی»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی، دورۀ 10 (شمارۀ 38)، صص 750-725.

لاتین:

  1. Philpott, D. (2001), Revolutions in Sovereignty: How Ideas Shaped Modern International Relations, Princeton, NJ: Princeton University Press.