آینده‌نگری روند بحران‌های ژئوپولیتیکی در خاورمیانه پس از 11 سپتامبر 2001

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات

2 دانشگاه فارابی

3 دانشیار.گروه جغرافیای سیاسی .دانشگاه تهران

چکیده

خاورمیانه در مقطع کنونی، کانون طیف وسیعی از بحران‌های ژئوپولیتیکی است، به گونه‌ای که عنوان می‌شود ساختار سیاسی ترسیم‌شده در معاهدۀ سایکس-پیکو بصورت جدی در معرض تحول قرار گرفته است. مداخلۀ قدرتهای بزرگ برای مدیریت بحران تروریسم در خاورمیانه از طریق جنگ خصوصا پس از 11 سپتامبر 2001، ضرورت ریشه‌یابی روندهای بحرانی ژئوپولیتیکی در خاورمیانه و آینده‌نگری برای روند بحران‌های آن را ضروری ساخته است. بر همین اساس، پژوهش حاضر با هدف آینده‌نگری روند بحرانهای ژئوپولیتیکی در خاورمیانه پس از 11 سپتامبر 2001 به نگارش درآمده است. روش پژوهش به صورت کیفی و با استفاده از ابزار مصاحبه و به طریق گراندد تئوری انجام پذیرفته که جامعه نمونه 10 نفری پژوهش را مورد پرسشگری قرار داده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که مهمترین عامل سبب‌ساز در شکل‌گیری بحرانهای ژئوپولیتیکی در خاورمیانه، وجود انرژی و منابع سرشار است که قدرتهای بزرگ جهانی را همواره به‌تلاش برای کنترل آن برمی‌کشاند .از مهمترین عوامل زمینه‌ای، فساد دولتهای رانتیر واز مهمترین عوامل مداخله‌گر، رقابت قدرتهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای جهت توسعۀ هژمونی خود را می‌توان برشمرد. در نهایت، مدل نظری پژوهش، آینده‌نگری روند بحران در خاورمیانه را در سه سطح مشخص نمود که سطح 1، نشان‌دهندۀ عمیق‌ترین نوع بحران ژئوپولیتیکی، سطح 2 نیز نشان‌دهندۀ ایجاد بحران ژئوپولیتیکی و جنگ نظامی است، اما در سطح 3، بحران ژئوپولیتیکی و جنگ نظامی رخ نخواهد داد، چرا که سطح همپوشانی متغیرهای نظری، به حد تاثیرگذاری بحران ژئوپولیتیکی نمی‌رسد.

کلیدواژه‌ها