ارزیابی تعارض نظرات اهل خبره در جامعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

2 استادیار گروه الهیات، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

3 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

چکیده

در فقه، در ذیل برخی از مصادیق رجوع به اهل خبره، به طور مفصل از مبانی اعتبار نظر اهل خبره، سخن به میان آمده و ادله اعتبار آن که شامل همه موارد رجوع به اهل خبره می شود بیان شده است. از مجموع آنچه در فقه بیان شده، معلوم می شود که مهمترین دلیل اعتبار نظر اهل خبره، سیره عقلاء بر رجوع به اهل خبره و قاعده رجوع جاهل به عالم است. علاوه بر این، گاهی بر لزوم حصول وثوق و اطمینان و اعتبار آن در مورد نظر اهل خبره تأکید شده و برخی، حتی شرایط شهادت را لازم دانسته اند. ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻤﺎﻣﯽ اﯾﻦ دﻻﯾﻞ، ﺑﺎز ﻫﻢ ﻧﻈﺮاﺗﯽ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺣﺠﯿﺖ ﻗﻮل اﻫﻞ ﺧﺒﺮه وﺟﻮد دارد، ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻨﺎی ﻋﻘﻼ رﺟﻮع ﺑﻪ اﻫﻞ ﺧﺒﺮه در ﻣﺴﺎئل ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻫﻞ ﻓﻦ اﺳﺖ، اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ ﻧﻈﺮ ﺷﺎرع ﺑﺎ ﻋﻘﻼ ﻧﯿﺴﺖ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺷﺮع، ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﻣﺪرﮐﯽ دال ﺑﺮ اﻣﻀﺎی ﻧﻈﺮ اﻫﻞ ﺧﺒﺮه از ﺳﻮی ﺷﺎرع وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﭼﻮن ﻋﻤﻞ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻇﻦ ﻧﯿﺰ ﺣﺮام اﺳﺖ اﻗﺪام ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﻮل اﻫﻞ ﺧﺒﺮه ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ. اﻟﺒﺘﻪ در ارزیابی تعارض نظرات اهل خبره ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری از اﺣﮑﺎم ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻧﺼﯽ از ﺳﻮی ﺷﺎرع ﺑﺮای آنﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ و ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ ﻋﺪم ردع ﺷﺎرع در اﻣﻮری ﭼﻮن اﺻﻞ ﺻﺤﺖ ، ﺧﺒﺮ واﺣﺪ و ... ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻮاز ﺻﺤﺖ آنﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻗﻮل اﻫﻞ ﺧﺒﺮه را ﻣﻌﺘﺒﺮ داﻧﺴﺘﻪ ﻧﺸﻮد در ﻣﺴﺎئل ﺗﺨﺼﺼﯽ و ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻫﻞ ﻓﻦ، ﺧﻸ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻗﻮل ﻓﻘﻬﺎ ﺑﺎب ﻋﻠﻤﯽ دﭼﺎر اﻧﺴﺪاد ﻣﯽ ﺷﻮد. لازم به ذکر است این پژوهش با روش تفسیری-کیفی انجام شده است.

کلیدواژه‌ها