بررسی عناصر عرفان عملی در مثنوی معنوی مولانا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه الهیات، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

2 استادیار گروه الهیات، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران. استادیار گروه الهیات، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران

3 استادیار گروه الهیات، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

4 دانشیار گروه ادیان و عرفان تطبیقی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد

چکیده

عرفان که شناسایی و شهود مستقیم باری تعالی از راه کشف و شهود قلبی است، به‌عنوان پدیداری معنوی، دارای دو بخش عملی و نظری است. بخش عملی عرفان، بیانگر سیر و سلوک عرفانی است که در حوزة عقل عملی سالک قرارمی‌گیرد. نظریه‌پردازان این حوزه از جنبه‌های مختلفی به عرفان عملی توجه نمودند و توجه به هر بُعدی را به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های عرفان عملی برشمردند. به نظر می‌رسد اکثریت این مؤلفه‌ها در مثنوی مولانا قابل ردیابی و بررسی است. مولانا در ﻣﺜﻨﻮی، طی مراحل کمال انسانی را براساس شیوه‌ای خاص برای نیل به معرفت الهی ارائه نموده و به تشریح این سیر و سلوک عرفانی پرداخته‌است. از این‌رو در پژوهش حاضر تلاش می‌شود با تکیه بر روش توصیفی–تحلیلی، به این پرسش پاسخ داده شود که برجسته‌ترین مؤلفة عرفان عملی در مثنوی مولانا کدام است؟ نتایج نشان می‌دهد شرایط سیر و سلوک عرفان عملی و دستورالعمل‌های آن از برجسته‌ترین این مؤلفه‌ها در مثنوی است. بنابراین از منظر مولانا، گرچه عارف در طی مراتب سیر و سلوک باید به ابزار عشق متوسل شود؛ اما این عشق وسیله‌ای است برای رسیدن به هدف غایی عرفان. همچنین در عرفان عملی مولانا، سلوک اهل معرفت بدون ارشاد و دستگیری پیری که خود این راه را رفته، به سرانجام نمی‌رسد.

کلیدواژه‌ها