تلمیحات نو در غزلیات بیدل دهلوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

هر یک از فنون و صنایع ادبی، اگر خالی از عنصرِ هنرِ خلاقانه باشد، تنها در سطحِ یک اثر، خود را نشان می‌دهند و در حد تقلید، از آثارِ پیش از خود، باقی می‌مانند! صنعت تلمیح نیز که از پرکاربردترین شگردهای ادبی است، از این امر، مستثنی نیست و هر چه نوآوری‌های هنری در آن بیشتر باشد، تأثیر گذاری آن بر روی مخاطب نیز، بیشتر خواهد بود. با توجه به این که صنعت تلمیح، در سبک هندی به تحول و گستردگی خاصی رسید، شعرای این دوره، از جمله بیدل دهلوی نیز، از این صنعت، در غزلیات خود استفاده کردند. اما در عین حال، نگاهِ بیدل به تلمیح، مانندِ شعرای پیشین و همعصرِ خود نیست! بیدل اگر چه نسبت به شعرای همدوره‌ی خود در استفاده از این صنعت کم کارتر است اما در همان مقدار که از این شگرد استفاده کرده، سعی، در نوآوریهای بیشتری داشته است. در این مقاله نمونه‌هایی از مضمون سازی‌های بدیع بیدل در تلمیحات شعر فارسی را مورد بررسی قرار داده‌ایم که در بسیاری از تلمیحاتِ تکراری که در شعر فارسی به کار برده می‌شد، اجزایی را به این تلمیحات اضافه کرده است که تا قبل از او، شاعران دیگر از این زوایا به تلمیح، نگاه نکرده بودند.

کلیدواژه‌ها