الگوی قدرت دوگانه سلطان ـ فقیه در دوره فتحعلی شاه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ‌ایران اسلامی ، واحد‌‌‌یادگار امام خمینی (ره) شهرری،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،‌ایران

2 استادیار گروه تاریخ، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

الگوی آرمانی شیعه، حکومت امام معصوم یا نایب انتصابی امام است. لیکن با شروع دوره غیبت امام دوازدهم شیعه، به تدریج الگوی قدرت دوگانه سلطان ـ فقیه در میان فقهای شیعه رواج پیدا کرد و در دوره صفوی به مورد اجرا گذاشته شد. این الگو اگرچه در دوره‌‌‌‌های افشار و زند مورد بی توجهی حکومت واقع شد اما با قدرت‌‌‌یابی فتحعلی شاه قاجار بار دیگر مورد توجه قرار گرفت. بر این اساس در این مقاله سعی بر آن است که با بررسی کتب تاریخی و فقهی، عوامل مؤثر در تداوم الگوی قدرت دوگانه در دوره فتحعلی شاه مورد مطالعه قرار گیرد. سوال اصلی مقاله این است که چه عواملی موجب باز تولید الگوی قدرت دوگانه سلطان – فقیه در دوره‌‌‌‌‌ی فتحعلی شاه گردید؟ فرضیه‌‌‌‌‌ی مقاله مبنی بر آن است که الگوی قدرت دوگانه سلطان- فقیه در دوره‌‌‌‌‌ی فتحعلی شاه بنا بر نیاز دو سویه حکومت و علما و برپایه‌‌‌‌‌ی اصل امامت و نگرش عمل گرایانه بخشی از فقهای شیعه مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج حاصل از این پژوهش دلالت بر آن دارد که الگوی قدرت دوگانه در دوره‌‌‌‌‌ی فتحعلی شاه به علت وقوع جنگ‌‌‌‌های ایران و روس، و نیاز دو سویه حکومت و علما مورد توجه قرار گرفت و پیامدهای مهمی در پی داشت.

کلیدواژه‌ها