بررسی ارتباط خرد با دادگری و برآیندهای آن در اندیشۀ سیاسی فردوسی در شاهنامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.

2 دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

چکیده

فردوسی در شاهنامه به ویژگی‌های مختلف شاهان شایسته و آرمانی اشاره کرده است که مهم‌ترین آن را باید خردورزی دانست؛ زیرا این صفت زمینه‌ساز بروز و ظهور شاخصه‌های رفتاری دیگر از جمله دادگری و رعایت انصاف در آدمی است. نگاهی به سلوک عملی شاهان و دیگر شخصیت‌های حاضر در شاهنامه نشان از آن دارد که مفاهیم داد و خرد را باید به عنوان بن‌مایۀ اصلی کنش‌های آنان در برهه‌های مختلف در نظر گرفت. بر این پایه، در پژوهش حاضر با استناد به منابع کتابخانه‌ای و روش توصیفی- تحلیلی، نقش خرد در عدالت‌پروری شاهان در شاهنامۀ فروسی بررسی و کاویده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که فردوسی با مقدس جلوه دادن خرد، شاهان برخوردار از این صفت را مشروع و در زمرۀ نیروهای اهورایی قرار داده است. از دید او، عدالت از جمله کنش‌هایی است که در حکومت‌های مبتنی بر خردگرایی رواج پیدا می‌کند و سطح رفاه دنیایی و معنوی مردم با دو مفهوم خرد و داد، بستگی مستقیم دارد. مهم‌ترین برآیندهای همراهی دادگری و خردمندی در سیاست‌های کلان عبارت است از: رعایت و حفظ حقوق مادی و معنوی زیردستان؛ برخورد منطقی با گروه‌های مغلوب در جنگ؛ تأثیر مطلوب خردمندی و دادگری بر کیفیت پادشاهی؛ ارتباط معکوس خردمندی با بی‌عدالتی؛ خردمندِ دادگر و تأییدات خداوندی؛ افزایش سطح رفاه مردم.

کلیدواژه‌ها