پیوند شعر و تاریخ در دو اثر "تاریخ ایلچی نظامشاه" و "مثنوی شاه اسماعیل نامه" با تکیه بر تاریخ سیاسی و کارکردهای شعری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.

2 استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

3 دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.

10.30510/psi.2022.330193.3129

چکیده

حضور شعر در نثر فارسی تقریباً از نیمة دوم قرن پنجم هجری آغاز شد. در کتب تاریخی ادوار مختلف، مورخین اشعار فراوانی را درج کرده‌اند. تاریخ ایلچی نظامشاه و شاه اسماعیل‌نامه دو اثر تاریخی از دوران صفویه هستند که به ترتیب در نثر و نظم نوشته ‌شده‌اند. مؤلّف تاریخ ایلچی، شواهد شعری فراوانی از شعرای هم‌عصر و متقدّمین خود آورده؛ که در این‌بین اشعار شاه اسماعیل‌نامه بیشترین آمار را به خود اختصاص داده است. در پژوهش حاضر این اشعار در سه گروه با کارکرد روایی، وصفی و اخلاقی، منظور گشته‌اند و با نشان دادن برخی مضامین و بن‌مایه‌های ادبی بارز در اشعار؛ که عموماً در اکثر آثار ادبی تکرار می‌شود به‌طور ضمنی به چراییِ -استفاده و نقش و تأثیر آنها در انسجام متن و هم‌چنین تأثیر آنها بر خواننده، پرداخته شده است تا مشخص گردد که هماهنگی آنها با متن تاریخ از نظرموضوعی و ادبی تا چه حد است. از لحاظ آماری مشخص گردید که در 31 مورد خورشاه(مؤلف تاریخ ایلچی) از اشعار شاه اسماعیل‌نامه بهره برده است که؛ 16 مورد با کارکرد روایی، 8 مورد اخلاقی و 7 مورد وصفی هستند. و در خلال این اشعار؛ اعتقادات مذهبی، باورهای کهن، مفاهیم اساطیری مشاهده می‌گردد.

کلیدواژه‌ها