مطالعه تطبیقی زمان و خلقت، در تفکرات بوعلی سینا و آگوستین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا ی گروه فلسفه و ادیان ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی ، واحد تهران مرکز ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ،ایران

2 استادیار گروه فلسفه وادیان دانشگاه ازاداسلامی،واحدتهران مرکزی،تهران،ایران.

3 استادیار گروه فلسفه و حکمت اسالمی ،دانشگاه آزاد اسالمی ،واحد تهران مرکزی،تهران ، ایران

10.30510/psi.2022.333947.3255

چکیده

یکی از مسائل مهم در تاریخ تفکر بشر مخلوق یا نامخلوق‌‌بودن عالم هستی بوده است. فیلسوفان پیش از ارسطو، هر‌‌یک به‌‌نوعی قائل ‌به ازلی و غیر‌‌مخلوق‌‌بودن عالم هستی بوده‌‌اند. ارسطو با قائل‌‌شدن به ازلیت مقوله‌‌های حرکت، زمان، و ماده را مؤلفه‌‌های اصلی عالم هستی دانسته است و حکم به ازلی و غیر‌‌مخلوق‌‌بودن جهان هستی می‌‌دهد. از این حیث است که خدای ارسطو درمقام علت فاعلی عالم هستی، فقط محرک عالم است و هستی‌‌بخش آن قلمداد نمی‌‌شود. در ادیان ابراهیمی، ‌‌ازجمله اسلام، خالقیت خداوند امری مسلم و بدیهی تلقی می‌‌شود. ازاین‌‌رو، ابن سینا در مسئلۀ آفرینش عالم از ارسطو فاصله می‌‌گیرد. در‌‌واقع، تصویر سینوی از عالم هستی و خداوند و رابطۀ این دو با هم متفاوت با تصویری می‌‌شود که ارسطو ارائه می‌‌دهد. ابن سینا با تقسیم حدوث به ذاتی و زمانی مدعی می‌‌شود که ازلی‌‌بودن عالم ازحیث زمانی مستلزم آن نیست که عالم هستی مخلوق خداوند نباشد. از این حیث نزد بوعلی خداوند علت فاعلی عالم است؛ صرفاً محرک نیست، بلکه معطی وجود به عالم هستی نیز تلقی می‌‌شود. آگوستین، فیلسوفی است که در درجه اول، اندیشه‌اش بر محور مسئله «رابطة نفس انسان با خدا» شکل گرفته و کتاب «اعترافات» او که مربوط به حدیث نفس انسان شناخته شده گواه بر این مسئله است. ازاین‌رو، نمی‌توان انتظار داشت که وی مسائل مربوط به جهان مادی را بررسی کند و مسائل خشک و خاص فلسفی را به نظاره بنشیند.

کلیدواژه‌ها