تحلیل انتقادی گفتمان در ساقی‌نامه ‌رضی‌الدینآرتیمانی با رویکرد فرکلاف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مربی

10.30510/psi.2022.305840.2339

چکیده

تحلیل انتقادی گفتمان یا تحلیل کلام، یک گرایش بین‌رشته‌ای است که برشی از متن را در یک دورة تاریخی خاص بررسی می-کند؛ از شناخته‌شده‌ترین رویکردهای تحلیل انتقادی، رویکرد فرکلاف است که در پی چگونگی و چرایی کاربرد زبان و کارکردهای واحد زبانی است فرکلاف کنش‌های گفتمانی را واسط میان اجتماع و گفتمان می‌دانست و با مطالعه بر زبان و تمرکز بر آن به روابط پنهان در متن و کردارهای اجتماعی مؤثر، دست یافته است. یکی از متون قابل تأمل با تکیه بر تحلیل انتقادی فرکلاف ساقی‌نامه رضی‌الدین آرتیمانی است که در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین، نکات گفتمانی طریقت تصوف، مذهب تشیع و ایدئولوژی‌های نهفته در کردار اجتماعی و مناسبات قدرت در عصر شاعررا آشکار کرد. در پژوهش حاضر، ساقی‌نامه آرتیمانی به عنوان یک متن گفتمانی، پیش‌فرض‌های طبیعی شده و هژمونیک صاحبان قدرت را بازتاب داده است. و در پی پاسخ به این سؤالات است که گفتمان موجود در متن ساقی‌نامه‌ها برآیند کدام کردارهای اجتماعی بوده و مناسبات قدرت در عصر صفوی چگونه در طبیعی کردن گفتمان‌های موجود نقش داشته است؟ در نهایت پژوهشگران با استخراج ابعاد ایدئولوژیک سخن و شناسایی گفتمان‌ها، به تبیین اجتماعی دست یافته‌اند.

کلیدواژه‌ها