پژوهشی در نقش تحولات اجتماعی در مبانی استنباط احکام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا تخصصی فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد ، ایران

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

3 استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

10.30510/psi.2022.338187.3362

چکیده

مکتب فقهی حله، مکتب فقهی علمای شیعه در قرن ششم تا اواخر قرن هشتم در شهر حله(بابل قدیم) عراق است. در پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای به بررسی عوامل مؤثر بر رشد و تحول مکتب فقهی حله پرداخته شد. بررسی‌ها نشان داد آنچه سبب شکل گیری مکتب فقهی حله شد، به واسطه فعالیت‌های انتقادی ابن‌ادریس پدید آمد. این تحولات فقهی تا پایان دوران حله ادامه داشت. آراء جدید ابن‌ادریس در فقه و اصول فقه بر محوریت عقل‌گرایی بوده و این همان ویژگی کلامی غالب در آغاز مکتب فقهی حله است. عوامل شکوفایی و تحول مکتب فقهی حله به دو دسته عوامل سیاسی-اجتماعی و فعالیت‌های علمی تقسیم می‌شود. برای دسته حوادث سیاسی-اجتماعی می‌توان مواردی مانند پیشینه شیعی علم‌دوستی و عالم‌پروری حله، درگیری سیاسی خلافتی عباسیان با ملوک الطوایفی مغول و بعدا درگیری دولت‌های نوپدید، موقعیت اجتماعی و تجاری شهر حله، بازخوردهای انگیزشی و رقابتی در میان مذاهب بخصوص در فضای کلامی شیعه-سنی، اهمیت و ضرورت یافتن پاسخ‌گویی به نیاز‌های تمدنی و مصلحت‌سنجی‌های علمای شیعه در برابر حوادث سیاسی و مناصب و شئون دولتی را برشمرد. اما در دسته فعالیت‌های علمی باید به این نکته توجه داشت که در رشد حوزه علمیه حله و پیش از فعالیت‌های ابن ادریس، آراء فقهی شیخ طوسی نقش داشت.

کلیدواژه‌ها

ماهنامه جامعه شناسی سیاسی ایران
دوره 5، شماره 11
بهمن 1401
صفحه 6080-6093

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار