تبیین نقش سلسله مراتب مساجد شهری در معماری ایرانی اسلامی با تاکید بر زیباشناسی شهری در بستر جامعه شناسی سیاسی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران (نویسنده مسئول*).

2 دانشجوی دکتری گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، شهرکرد، ایران

3 -گروه معماری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسالمی، اردبیل، ایران

10.30510/psi.2022.310200.2461

چکیده

در زمان اخیر مسئله مساجد بیش از پیش نیازمند یافتن راه حلی برای بهبود خود است برای این منظور نیاز به اصول و ضوابط معماری و طراحی در ساخت و بهره‌برداری مساجد شهری است . این پژوهش به دنبال یافتن پاسخ به این سوالات است، اول اینکه سلسله مراتب به عنوان یک عنصر مهم شهری چگونه تأثیر خود را در عناصر فیزیکی مساجد دوره قاجار گذاشته است؟ و تأثیرگذارترین اصول طراحی عناصر کالبدی مسجد جهت حضور بیشتر مردم کدامند؟ در این مقاله به وسیله مطالعات میدانی و بررسی‌های کتابخانه‌ای به اصل سلسله مراتب در مساجد پرداخته شود سپس برای یافتن اصولی برای طراحی مساجد با تأکید بر سلسله مراتب شکلی، پیشنهادات طراحی با توجه به ویژگی‌های مساجد تهیه شد این پیشنهادات در قالب یک پرسشنامه در میان خبرگان به روش دلفی مورد ارزیابی قرار گرفت سپس نتایج این پرسشنامه در نرم‌افزار SPSS v25 تحلیل شد تا رعایت یا عدم رعایت، میزان تأثیرگذاری، اهمیت و راهکار‌های استفاده شده برای انجام این پیشنهادات را در مساجد قاجار بررسی شود. راهکارهای پیشنهاد شده که سبب ایجاد سلسله مراتب شکلی عبارتند از افزایش عناصر الحاقی و تزیینی و مشخص کردن خطوط بام، کاربرد سطوح متنوع به لحاظ رنگ، استفاده از عناصر الحاقی برای تأکید و تنوع بخشی، طراحی متنوع خط بام بنا و عدم طراحی خط بامی صاف و یک‌دست و خشک، استفاده از تأکیدهای بصری و نقاط عطف در خط بام اشاره نمود.

کلیدواژه‌ها