بررسی نظریه ریسک (مخاطره) در اقتصاد اسلامی با رویکرد فقهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته اقتصاد توسعه و انرژی، پردیس بین الملل، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 دانشیار دانشکده علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

3 دانشیار دانشکده علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد،‌ مشهد، ایران

4 استادیار دانشکده علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

10.30510/psi.2022.307040.2382

چکیده

مخاطره یا ریسک، یکی از اساسی‌ترین موضوعات اقتصاد، به‌ویژه اقتصاد اسلامی است که نوع نگاه به آن در بسیاری از مسائل اقتصاد خرد و کلان تاثیری اساسی دارد. هرچند بعضی از آثار پژوهشی به این مسئله توجه نشان داده‌اند، اما در میان آثار اهل سنت، تنها اثر عوضیه (2010) است که به این مسئله به‌مثابه یک نظریۀ جامع و مانع پرداخته است. ما در این مقاله با نظر به کتاب عویضه و با بهره‌گیری از روش کشفی منسوب به شهید صدر، به این پرسش پاسخ دهیم که آیا در اقتصاد اسلامی، با نظر به ادلۀ موجود در فقه شیعه، استحقاق سود در هر نوع فعالیت اقتصادی منوط به پذیرش ریسک از سوی عوامل مرتبط با آن فعالیت است؟ به‌این منظور ابتدا توضیح مفهومی مختصر از نظریۀ مخاطره ارائه کرده و پس از آن، در قالبِ تعریف هدف، ارکان، مفاد و شروط نظریه و معیارهای آن جایگاه این نظریه در اقتصاد اسلامی را تشریح کرده‌ایم. در ادامه، دلایل عقلی (تلازم حق و تکلیف) و نقلی (6 دلیل از آیات قرآن و 3 حدیث از احادیث منقول در منابع شیعی و سنی و همچنین مویداتی دیگر از قواعدِ فقهی) این نظریه را در منابع اهل سنت و تشیع بررسی نموده‌ایم. در پایان به این نتیجه رسیده‌ایم که با پذیرش مفهوم این نظریه می‌توان به معیاری اصیل برای بررسی مسائل جدید و مبتلابه جامعه دست یافت.

کلیدواژه‌ها

ماهنامه جامعه شناسی سیاسی ایران
دوره 5، شماره 12
اسفند 1401
صفحه 390-404

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار