نهاد دین در تضاد با نهاد حکومت: تحلیلی بر سیر تکوینی قدرت سیاسی علمای مذهبی در ایران عصر ناصری(1313-1264ق)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعدازاسلام

2 استادگروه تاریخ دانشگاه علوم وتحقیقات دانشگاه آزاداسلامی

3 استاد، گروه تاریخ، دانشگاه تهران، تهران، ایران(نویسنده مسؤل)

چکیده

مطالعه تحولات دوره‌ی حکومت ناصرالدین‌شاه قاجار(1313-1264ق)، حاکی از تضاد و تنش میان نهاد حکومت با علمای مذهبی به عنوان نمایندگان نهاد دین است. این در حالی است که مطالعه و واکاوی ارتباط این دو نهاد در نخستین دهه‌های حکومت قاجار نشان می‌دهد که روابط آن‌ها تا حد زیادی مسالمت‌آمیز و دوستانه بوده است. علت این مسئله را باید در دغدغه مشروعیت‌خواهی شاهان قاجار، اهمیت وجود نظام سیاسی در راستای تأمین امنیت جامعه و همراهی شاهان قاجار با فرهنگ مذهبی حاکم بر جامعه ایران جستجو کرد. مسئله‌ای که در اینجا مطرح می‌گردد نقش روابط قدرت و تحولات آن در ایجاد تضاد میان علمای مذهبی و حکومت در عصر ناصری است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر اسناد آرشیوی و داده های کتابخانه ای در صدد پاسخ‌گویی به این مسئله می باشد. فرضیه ای که در این راستا مطرح می‌گردد این است که بخشی از تضاد حکومت با علمای مذهبی در دوره حکومت ناصرالدین شاه قاجار(1313-1264ق)، به علت مداخله‌گری آن‌ها در کارویژه‌های حکومت از جمله کارویژه‌یِ نظم سیاسی و امنیت اجتماعی، حفاظت از حقوق مادی و معنوی افراد جامعه، صیانت از استقلال سیاسی و منافع ملی، بوده است که علمای مذهبی به موازات حکومت در عصر ناصری انجام می-دادند. این رویکرد به علت ایجاد ناسازگی در ساختار قدرت سیاسی منجر به تضاد و تنش میان نهاد حکومت با علمای مذهبی گردید.

کلیدواژه‌ها

ماهنامه جامعه شناسی سیاسی ایران
دوره 5، شماره 3
خرداد 1401
صفحه 1558-1592

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار