مطالعه مقایسه ای نظم سیاسی، بوروکراسی و توسعه ایران(دوره قاجاریه و پهلوی) با ژاپن(دوره میجی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

چکیده
این مقاله درصدد شناخت رابطه بین نظم سیاسی و بورکراسی با عدم توسعه ایران معاصر(دوره قاجاریه و پهلوی) می باشد. توسعه ایران با توجه به ضعف نظامی،سیاسی و اقتصادی ایران در قرن 19م در مقابل برتری های دول غربی مورد توجه نخبگان درباری و دیوان سالار قرار گرفت. تلاش‌های در دوره قاجاریه و متعاقب آن در دوره پهلوی برای تاسیس دولت مدرن مبتنی بر دولت متمرکز با بورکراسی عقلانی- قانونی، نیروهای نظامی و نهاد آموزشی مدرن برای توسعه ایران صورت گرفت لیکن با موفقیت همراه نبود. درحالی‌که در ژاپن چنین تلاشها با شرایط تاحدودی مشابه با موفقیت همراه بود. این پژوهش با روش تاریخی_ تطبیقی عدم توسعه ایران را با کشور توسعه‌یافته ژاپن با استفاده از نظریه نظم و زوال سیاسی فرانسیس فوکویاما مقایسه می‌کند.
نخبگان دیوان‌سالار ایران و ژاپن برنامه‌های تا حدودی مشابه برای توسعه داشتند ولی ماهیت متفاوت نیروهای سنتی و مدرن دو کشور مانع نتایج مشابه شد. در ژاپن نیروهای سنتی و مدرن مانند دایمیوها، نیروهای دینی، تجار، روشنفکران و غیره در کنار نخبگان دیوان‌سالار، دولت سازی را ارجحیت بر پاسخگویی دمکراتیک می‌دانستند. این امر منجر به نظم سیاسی و توسعه ژاپن شد؛ ولی در ایران نیروهای سنتی و مدرن مانند ایلات و عشایر، روشنفکران، روحانیون، تجار و غیره پاسخگویی دمکراتیک را ارجحیت بر دولت سازی می دانستند که منجر به بی نظمی سیاسی و عدم توسعه ایران شد.

کلیدواژه‌ها


کتاب
آبراهامیان یرواند (1391)، ایران بین دو انقلاب، احمد گل محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
آبراهامیان یرواند (1397)، تاریخ ایران مدرن، محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
آجدانی لطف‌الله (1397)، روشنفکران ایران در عصر مشروطیت، تهران: اختران.
آدمیت فریدون(1348)، امیرکبیر و ایران، تهران: خوارزمی.
اتابکی تورج (1385)، تجدد آمرانه دولت و جامعه در عصر رضاشاه، مهدی حقیقت‌خواه تهران: ققنوس.
ارهارت اچ بایرون (1397)، دین ژاپن یکپارچگی یا چندگانگی، ملیحه معلم، تهران: سمت.
ازغندی علیرضا (1379)، ناکارآمدی نخبگان ایران بین دو انقلاب، تهران: قومس.
اونو کنیچی (1397) تاریخ توسعه اقتصادی ژاپن، ناهید پور رستمی، تهران: دانشگاه تهران.
باقی عمادالدین (1383)، بررسی انقلاب ایران، تهران: سرایی.
بشیریه حسین (1378)، جامعه‌شناسی سیاسی، تهران: نشر نی.
بشیریه حسین (1380)، موانع توسعه سیاسی در ایران، تهران: گام نو.
تقوی مقدم سید مصطفی (1391)، فرازوفرود مشروطه، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
خمینی، روح‌الله(1378)، صحیفه امام(ج1)، تهران: مؤسسه تنظیم ونشرآثارامام خمینی(ره).
رجب‌زاده هاشم (1396)، تاریخ تجدد ژاپن، تهران: موسسه فرهنگی-هنری جهان کتاب.
رضا قلی علی (1397)، جامعه‌شناسی خودکشی، تهران: نشر نی.
رفعت یدالله (1340)، تحول عظیم ژاپن در قرن اخیر، بی‌جا: بی‌نا.
سریع القلم محمود (1389)، اقتدارگرایی ایران در عصر قاجار، تهران: فرزان روز.
سریع القلم محمود (1397)، اقتدارگرایی ایران عصر پهلوی، تهران: گاندی.
سمیعی محمد (1397)، نبرد قدرت در ایران، تهران: نشر نی.
غلامرضا کاشی محمدجواد (1384)، نظم و روند تحول گفتار دمکراسی در ایران، تهران: گام نو.
فوران جان (1377)، مقاومت شکننده، احمد تدین، تهران: نشر موسسه فرهنگی رسا.
فوکویاما فرانسیس(1396، رحمن قهرمانپور، تهران: روزنه.
قوام عبدالعلی (1374)، نقد نظریه‌های نوسازی و توسعه سیاسی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
کدی نیکی آر (1381)، ایران دوران قاجاریه و برآمدن رضاخان، مهدی حقیقت‌خواه تهران: ققنوس.
کین دونالد (1398)، میجی، امپراطور ژاپن، هاشم رجب‌زاده، تهران: موسسه فرهنگی و هنری جهان کتاب.
مدنی امیر باقر (1398)، ژاپن چگونه ژاپن شد؟ تهران: تمدن علمی.
مطیع ناهید (1378)، مقایسه نقش نخبگان در فرایند نوسازی ژاپن و ایران 1840-1920، تهران: شرکت سهامی انتشار.
نادرو دان (1385)، ژاپن امروز، مهدی حقیقت‌خواه تهران: ققنوس.
نراقی یوسف (1375)، توسعه و کشورهای توسعه‌نیافته، تهران: شرکت سهامی انتشار.
نقی زاده محمد (1384)، مبانی تفکرات اقتصادی و توسعه ژاپن، تهران: شرکت سهامی انتشار.
هاشمی رفسنجانی اکبر(1346)،امیرکبیر یا قهرمان مبارزه با استعمار، تهران:فراهانی.
هانتینگتون سامائل (1370)، سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی، محسن ثلاثی، تهران: نشر علم.
همایون کاتوزیان محمدعلی (1397)(الف)، دولت و جامعه در ایران، حسن افشار، تهران: نشر مرکز.
همایون کاتوزیان محمدعلی (1397)(ب)، اقتصاد سیاسی ایران، تهران: نشر مرکز.
 
 
 
Book
jansen marius b(2002),The making of modern japan, the united states of emarica: the Belknap press of Harvard university press.
Gordon Andrew(2013), A Modern History of Japan: From Tokugawa Times to the Present, New Yourk: Oxford University Press.
Mcpherson W.J(1995). The economic development of japan from 1867-1941,new yourk:the University of cambrigh press,new yourk,
 
Journal article 
Culeddu maria paola(2013), the samuri bond of loyalty: transition from  blood ties through self-intersted allegiance to absolute devotion, Journal of cultural interaction in east asia. Vol.4.PP:61-72. 
Herrmann Julián Durazo(2010), Neo-Patrimonialism and Subnational Authoritarianism in Mexico, Journal of Politics in Latin America,NO 2,pp:85-11.
 
Website
Fukuyama Francis(2013), The Origins of Political Order,Linder Auditorium,Graduate school of development policy and practice. Retrieved from https://www.scribd.com/
Banno junji(2012),the flexible structure of politics in meiji japan, www.dlprog.org.