بررسی فقهی و حقوقی فروش مال موقوفه با مطالعه تطبیقی در فقه، حقوق ایران و فرانسه

وقف یکی از سنت های حسنه ای است که پیش از اسلام در ایران وجود داشته است. آیین مبارک اسلام نهاد وقف را تکریم کرده است و برای آن نظام حقوقی منسجمی را بنا نموده است. از سوی دیگر این سنت حسنه در برخی از کشورهای دیگر از جمله فرانسه و انگلستان نیز موجود است. هرچند نهاد وقف با نهاد فونداسیون در فرانسه و نهاد تراست در انگلستان تفاوت هایی دارد اما به لحاظ ماهوی هم پوشانی دارند. در نظام حقوقی اسلام اصل بر این است که مال موقوفه را نمی توان فروخت، اما همین نظام حقوقی در شرایطی مشخص این امکان را ایجاد کرده است تا در صورت حاکم بودن آن شرایط مال موقوفه امکان فروش داشته باشد. نظام حقوقی فرانسه و انگلستان نیز نسبت به مال فونداسیون و تراست چنین تدابیری را اندیشیده است. این مقاله به دنبال مقایسه این نهاد در سه نظام حقوقی است.وقف در لغت به معنی ایستادن، مُطَّلِع کردن، مالی را باقی گذاشتن و نفع آن را برای مصرفی معین کردن می‌باشد.(صوفی،1207:1380) علی اکبر دهخدا ذیل لغت وقف چنین آورده: «ایستادن، به حالت ایستاده ماندن و آرام گرفتن، آنچه در ملک کسی نباشد و به راه خدا آن را گذاشتن و در بعضی جاها به معنی مطلق عطاء استعمال شود. در اصطلاح فقه نگهداشتن و حبس کردن عین ملکی است بر ملک واقف آن (نه ملک خدا) و مصرف کردن منفعت آن در راه خدا، و بعضی از فقهاء گویند: وقف حبس عین است بر ملک خدای تعالی، پس بنابراین ملکیت مالک آن به خداوند منتقل می‌شود.»(دهخدا،1377، جلد پانزدهم:23226) تاریخچه‌ی وقف به زمان پیش از پیدایش اسلام بازمی‌گردد.