بررسی تحلیلی و نماد شناسانه‌ی سر اژدها در توغ‌های ایرانی (در بازه زمانی قبل از صفویه تاکنون)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه هنر دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی

2 گروه نمایش، دانشکده هنر، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران -ایران.

3 گروه ارتباط تصویری ، دانشکده هنر، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران -ایران.

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی تحلیلهای انجام شده در رابطه با حضور اژدها در هنر اسلامی ایرانی بخصوص علامتهای عاشورایی است. در طرفین تیغه های توغ سر اژدها دیده میشود که نسبت به سایر عناصر از دلایل کمتر شناخته شدهای برخوردار است. برخی از محققین این عرصه بر این باورند که این سرها، نماد لشکر جنیان حاضر در روز عاشورا است، که برای یاری امام حسین (ع) اذن ورود به میدان جنگ خواستند و امام موافقت نفرمودند. (یعنی نماد خیر و یاری). برخی دیگر نماد عقوبت کار ستمگران میدانند که گرفتار آتش جهنّم(مار غاشیه) میشوند. (یعنی نماد شرّ) و اما آنچه از اساطیر باستانی ایران زمین بر می آید و درنگاره های قدیمی به تصویر کشیده شده، اژدها نمادی دوگانه است گاه نماد شرارت، خشکسالی و خویِ زشت، همچون مارهای شانه ضحاک و گاهی نمادی از نگهبان درخت زندگی و گنجهای با ارزش. چنانکه از مستندات بر می آید توغ از زمان آق قویونلوها در ایران کاربرد داشته است، اما از دوران صفویه و بعد از آن به صورت ادوات خاص عزاداری سیدالشهدا، جایگاه خاص خود را در میان شیعیان پیدا کرده است. روش پژوهش تفسیری-کیفی بوده و سئوالات بنیادی عبارتند از: حضور اژدها بر روی علامتهای عاشورایی نماد
چیست؟و سیر تحول فرمی «دهانه اژدر» چگونه بوده است؟ پژوهش حاضر نشان میدهد حضور اژدرها بر روی توغ میتواند اشارهای غیرمستقیم به نبود آب و شهادت امام و یارانشان در اوج عطش و تشنگی داشته باشد و یا نمادی از نگهبانان درخت زندگی و گنج پنهان عالم معنی است. 

کلیدواژه‌ها

ماهنامه جامعه شناسی سیاسی ایران
دوره 5، شماره 2
اردیبهشت 1401
صفحه 285-317

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار